Pochodzący ze Lwowa Andrzej Katunin z Instytutu Podstaw Konstrukcji Maszyn Politechniki Śląskiej jest finalistą - w kategorii Naukowcy - XIII edycji konkursu Popularyzator Nauki, organizowanego przez serwis PAP - Nauka w Polsce oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Naukowiec podkreśla, że popularyzację nauki stara się łączyć ze swoją pracą badawczą, bo – jego zdaniem - taka formuła przynosi najwięcej korzyści zarówno odbiorcom, jak i samemu popularyzatorowi. "Taki sposób popularyzacji uczy odpowiadania na pytania, często bardzo trudne, stawiane przez +nie-naukowców+. I zdarza się, że pytania te napędzają kolejne badania, odsłaniając nowe problemy naukowe" - mówi.

Od ponad siedmiu lat prof. Katunin łączy badania naukowe w zakresie geometrii fraktalnej z ich popularyzacją. Jak przyznaje, to dosyć egzotyczna dyscyplina matematyki, uważana za takową również przez matematyków. "Jednak oprócz walorów estetycznych obrazów fraktalnych, generowanych w specjalnych programach komputerowych, zawiera ona wiele ciekawostek i paradoksów, i przyciąga zarówno najmłodszych odbiorców, jak i osoby dorosłe" - dodaje.

Fraktale są obiektami geometrycznymi, które wykazują samopodobieństwo w swojej budowie. "Ujmując prościej, są zbudowane z mniejszych kopii samych siebie, a te mniejsze kopie z jeszcze mniejszych... i tak dalej. Właśnie nieskończone samopodobieństwo fraktali czyni je takimi wyjątkowymi obiektami wartymi badań i popularyzacji" - powiedział PAP prof. Katunin.

Przygodę z popularyzacją nauki zaczął od udziału w Śląskiej Nocy Naukowców w 2010 r. Od tego czasu co roku uczestniczy w tym największym w województwie śląskim wydarzeniu popularno-naukowym.

W tym samym czasie zaczął współpracę Uniwersytetami Dziecięcymi – przeprowadził dotąd ponad 50 wykładów popularno-naukowych i warsztatów z zakresu geometrii fraktalnej, materiałów inteligentnych, złudzeń optycznych i kosmologii dla dzieci z województw: śląskiego, małopolskiego i opolskiego.

W 2012 roku, wspólnie z grupą studentów, założył Studenckie Koło Naukowe Zastosowań Metod Fraktalnych w Mechanice. Ważnym elementem działalności SKN jest popularyzacja nauki podczas licznych wydarzeń m.in. Dnia Sierpińskiego na Politechnice Śląskiej oraz organizacja wystaw i wernisaży.

Jego wykłady to "fraktalowy zawrót głowy". Najmłodszym opowiada m.in. o tym, "co jest wspólnego między kalafiorem, afrykańską wioską a strukturą galaktyki" czy "o zorzy polarnej, szalonych mostach i niezwykłych zdolnościach nietoperzy".

"Wizualny przekaz, w tym przypadku przekaz poprzez piękno bardzo skomplikowanych geometrycznie fraktali, najlepiej przemawia do najmłodszych, a poza tym uświadomienie, że fraktale otaczają nas w życiu codziennym, gdy patrzymy na budowę główki kalafiora, brokuły, paprocie czy muszle" - opowiadał naukowiec.

W swoich prezentacjach wykorzystuje przede wszystkim zaawansowane symulacje komputerowe, które samodzielnie opracowuje. Wspólnie z członkami SKN zbudował też dwuczłonowe wahadło, którego wysokość w rozłożonym stanie sięga ok. 4 metry oraz wahadło magnetyczne. Oba wahadła pozwalają na demonstrację i wyjaśnienie zjawiska chaosu deterministycznego. "W niektórych pokazach wykorzystywałem technologię poszerzonej rzeczywistości oraz stereoskopii, przy użyciu okularów anaglifowych" - dodaje.

Z popularyzacją geometrii fraktalnej postanowił wyjść poza Śląsk i w ub. roku zrealizował popularno-naukowy projekt "zaFRAKTALuj się!", adresowany do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej z całej Polski. To konkurs z nagrodami na wygenerowanie najlepszego fraktala. Także ostatni Dzień Sierpińskiego w 2016 roku przyczynił się do zaangażowania kilku tysięcy uczniów z 44 placówek oświatowych z całego kraju.

Naukowiec nie ogranicza się do jednej tematyki. Propaguje także zagadnienia z pogranicza mechaniki, chemii i nauk o materiałach z naciskiem na nowoczesne materiały kompozytowe. Popularyzuje ją na wykładach, w czasopismach popularnonaukowych, a także tworząc materiały wideo. Jednym z nich był spot przedstawiający wyniki badań jego zespołu nad nowym materiałem polimerowym dedykowanym na poszycia samolotów w celu ochrony odgromowej. Dzięki niemu stał się bohaterem jednego z odcinków programu Canal+ Discovery: Wynalazcy Przyszłości.

Prof. Katunin od lutego 2017 roku jest członkiem Rady Ekspertów Merytorycznych Centrum Popularyzacji Nauki Politechniki Śląskiej, które zajmuje się tworzeniem i koordynacją inicjatyw popularyzatorskich na tej uczelni poprzez wykłady, warsztaty, konkursy i inne wydarzenia popularyzatorskie. Jest także jednym z członków jury konkursu na artykuł popularno-naukowy dla społeczności akademickiej „O nauce po ludzku” oraz jednym z członków jury w finale śląskiej edycji konkursu 3MT (3 Minute Thesis).

Popularyzacja w zakresie geometrii fraktalnej zainspirowała go do napisania książki o charakterze popularno-naukowym o fraktalach hiperzespolonych pt. „A concise introduction to hypercomplex fractals” wydanej w tym roku w wydawnictwie CRC Press na Florydzie. Naukowiec jest często zapraszany do programów telewizyjnych. Zdarzało się, że jego wykłady dla młodzieży gromadziły tak wielu chętnych, że trzeba było wprowadzać limity. (PAP)

PAP - Nauka w Polsce

szu/ zan/