<strong>20 lat trwało projektowanie i budowa akceleratora cząstek elementarnych LHC, który ma zostać oficjalnie uruchomiony w środę</strong>. To największe urządzenie badawcze, jakie kiedykolwiek zostało zbudowane.
Decyzję o budowie akceleratora LHC podjęto w latach 80. Prace projektowe trwały do 1994 r., kiedy ostatecznie rada CERN zatwierdziła projekt.
Akcelerator, wraz z towarzyszącymi mu urządzeniami pomiarowymi (detektorami) znajduje się w tunelu 100 metrów pod ziemią na granicy Szwajcarii i Francji. Tunel ma ok. 9 km średnicy. Wcześniej w tym tunelu znajdował się inny akcelerator cząstek elementarnych - LEP (ang. Large Electron Positron Collider, Wielki Zderzacz Elektronowo Pozytonowy), służący podobnym celom, ale dysponujący mniejszymi możliwościami. Chociaż z dzisiejszej perspektywy LEP wydaje się fizykom przestarzały, za jego pomocą udało się np. potwierdzić istnienie cząstek elementarnych odgrywających kluczową rolę w promieniotwórczych rozpadach pierwiastków. Zaowocowało to nagrodą Nobla dla badaczy tego zjawiska.
W 2000 r. LEP został zdemontowany, a jego miejsce zajął LHC, po którymi fizycy obiecują sobie jeszcze więcej.
Akcelerator kosztował ok. 3 mld euro. Do jego budowy użyto zupełnie nowych, opracowanych specjalnie w tym celu technologii. Np. aby osiągnąć maksymalne skupienie przyspieszanej wiązki cząstek naukowcy muszą zastosować bardzo silne pole magnetyczne. Mających je wytwarzać elektromagnesów jest łącznie 1600.
Oparte na technologii półprzewodnikowej elektromagnesy musiały zostać schłodzone do temperatury 1,9 Kelwina (- 271 stopni Celsjusza), czyli być zimniejsze niż kosmiczna próżnia. Schładzano je stopniowo i osiągnięcie odpowiedniej temperatury trwało kilka miesięcy. LHC ma osiem niezależnych zestawów takich elektromagnesów.
Celem budowy LHC oraz celem istnienia organizacji CERN są badania podstawowe nad cząstkami elementarnymi.
Za oficjalną datę powstania CERN-u uznaje się 29 września 1954 roku, kiedy to dziewięć państw europejskich ratyfikowało konwencję o powstaniu tej organizacji. Ale już parę lat wcześniej rozpoczęły się rozmowy na temat utworzenia międzynarodowej organizacji naukowej utworzonej przez państwa będące jeszcze niedawno uczestnikami wrogich sobie stron II wojny światowej.
"Podjęcie przez te państwa wspólnego ambitnego programu badawczego miało służyć nie tylko rozwojowi europejskiej nauki. Celem tego programu było także, a może nawet przede wszystkim, eliminowanie wzajemnych uprzedzeń oraz nawiązywanie partnerskiego współdziałania w imię tworzenia trwałych wspólnych wartości intelektualnych" - tłumaczył PAP przedstawiciel Polski w radzie CERN, prof. Jan Nassalski.
Chociaż CERN jest organizacją skupiającą się na badaniach podstawowych, część z badań tam prowadzonych zaowocowała opracowaniem praktycznych wynalazków. Tam narodziła się m.in. technologia tworzenia i przeglądania stron internetowych - www (World Wide Web).
PAP - Nauka w Polsce, Urszula Rybicka
bsz
***
Zdjęcie zostało udostępnione przez CERN Geneva.
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
