Połączenie lądowe miedzy Sorkapplandem, czyli Ziemią Południowego Przylądka a Ziemią Torella, czyli resztą Spitsbergenu, jest zbudowane z grubej pokrywy lodowej osadzonej na podłożu skalnym. Przesmyk ten rozdziela morza - Barentsa na wschodzie i Grenlandzkie na zachodzie. Fiord Hornsund, na zachodnim wybrzeżu Spitsbergenu wcinający się daleko w głąb lądu, kończy się na wschodzie potężnym lodowcem.

Badania i pomiary prowadzone od początku XX wieku przez różne ekspedycje - w tym polskie - ujawniają, że fiord wydłuża się nieustannie ku wschodowi wskutek recesji czoła klifu lodowego. Również z drugiej strony,  na wschodnim wybrzeżu, obserwuje się cofanie klifu lodowego.

"Powstała tam najpierw mała zatoka przekształcona w krótki fiord" - przypomina dr Ziaja z Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Te procesy spowodowane są narastającym ociepleniem klimatu.

Lodowcowy przesmyk między Sorkapplandem, a resztą wyspy zwęził się w ciągu ubiegłego stulecia z około 30 km do 10 km, a jednocześnie znacznie obniżył. Spowodowało to znaczne zmniejszenie zasilania przez kolejne lodowce, co znów dodatkowo przyspieszyło jego recesję.

Jeśli skalne podłoże lodowego przesmyku znajduje się poniżej poziomu morza - co wymaga jeszcze sprawdzenia - to fiord Hornsund jest morską cieniną zablokowaną od wschodu przez lodowiec, a Sorkappland - osobną wyspą. W razie dalszego ocieplania się klimatu ten lodowy zator może się wytopić jeszcze w pierwszej połowie XXI wieku. Zmienią się wówczas warunki klimatyczne i przyrodnicze tego rejonu. Procesy te świadczą o dużej wrażliwości polarnych karajobrazów na zmiany klimatu.

Problem ten przedstawił dr Wiesław Ziajana niedawnym XXXI Sympozjum Polarnym w Kielcach.  

PAP - Nauka w Polsce, Andrzej Markert

reo