Przez wiele lat zajmował się biologią mórz polarnych, głównie Antarktyki - fizjologią i ekologią organizmów morskich, zwłaszcza pierwotniakow, widłonogów, wieloszczetów i ryb. We wrześniu pożegnał się z polarnymi szlakami.

"Zawsze ciągnęło mnie do morza. Pierwszą morską przygodę przeżyłem jeszcze jako student Wydziału Biologii UW w czasie wyprawy tratwą +Nihil Novi+ po Bałtyku. Potem były rejsy na statku badawczym Morskiego Instytutu Rybackiego +Prof. Siedlecki+ na Morze Północne i Barentsa. To były epizody związane z Arktyką. Ale moim przeznaczeniem okazała się Antarktyka, której poświęciłem prawie 40 lat życia" - wspomina profesor.

W 1968/7 jako pracownik Instytutu Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego uczestniczył w 14 SAE (Rosyjskiej Ekspedycji Antarktycznej), przebywał w rosyjskich stacjach polarnych Mirnyj i Mołodiożnaja, prowadząc m.in. badania hydrobiologiczne. W 1971/72 zimował w stacji Mołodiożnaja. Uczestniczył też w wyprawach amerykańskich, a w 1973/74 zimował w stacji McMurdo.

W 1975/76 uczestniczył w samodzielnej polskiej wyprawie na statkach "Prof. Siedlecki" i "Tazar", która przeprowadziła rozpoznanie rejonu Szetlandów Południowych w związku z planami zorganizowania polskiej stacji polarnej. A w następnym sezonie 1976/77 kierował wyprawą, która na wyspie Króla Jerzego założyła stację im. Henryka Arctowskiego.

To ważne dla nauki wydarzenie odnotował w swoim dzienniku: "24 stycznia 1977 roku wchodzimy do Zatoki Admiralicji. Tu rzucamy kotwicę. Na ląd jedzie grupa rekonesansowa. Lądujemy na Thomas Point. Na plaży morskie słonie i setki kości wielorybów. Pogoda wspaniała, słonce, cisza, ciepło. Pod wysoką ścianą rozciąga się żwirowo-kamienny pas lądu. Dalej w kierunku południowym widać duży płaski teren dogodny do budowy stacji".

26 lutego 1977 roku profesor zapisał: "W świat idzie komunikat w pięciu językach: "Stacja antarktyczna im. Henryka Arctowskiego rozpoczęła dzialalność dziś o godz. 3:25 czasu miejscowego".

Stanisław Rakusa-Suszczewski od 1982 roku był profesorem Instytutu Ekologii PAN, a od 1992 roku pełni funkcję kierownika Zakładu Biologii Antarktyki PAN, samodzielnej placówki naukowej koordynującej badania w Antarktyce i pracę stacji Arctowskiego.

Uczestniczył w międzynarodowych morskich programach biologicznych BIOMASS oraz w kilku polskich wyprawach antarktycznych. Był jednym z inicjatorów rejsu w 1997 roku okrętu hydrograficznego "Arciszewski" dla uczczenia setnej rocznicy wyprawy statku "Belgica" 1897/8, w której uczestniczyli polscy pionierzy badań antarktycznych - Henryk Arctowski i Antoni Dobrowolski.

Prof. Rakusa-Suszczewski reprezentował Polskę na Spotkaniach Państw-Stron Układu Antarktycznego, w międzynarodowym Naukowym Komitecie Badań Antarktyki SCAR oraz w wielu międzynarodowych organizacjach i gremiach związanych z Antarktyką.

Prof. Stanisław Rakusa-Suszczewski pełni od września funkcję przedstawiciela PAN przy Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie. Zakładem kieruje obecnie prof. Andrzej Tatur.

mar/ krx/