Nietoperze są jednymi z najdłużej żyjących ssaków w stosunku do swojej wielkości. Niektóre gatunki mogą dożywać nawet 35 lat, co odpowiada ponad 180 latom życia ludzkiego. Mimo długowieczności i narażenia na czynniki uszkadzające DNA, niemal nie chorują na raka. Naukowcy z University of Rochester postanowili sprawdzić, dlaczego.

W swoich badaniach (DOI: 10.1038/s41467-025-59403-z) skupili się na czterech gatunkach: nocku amerykańskim, mroczku brunatnym, jutrzenkowcu jaskiniowym i owocowcu liścionosym.

Przeanalizowali komórki ich skóry (fibroblasty) i odkryli, że nie przechodzą one naturalnego procesu starzenia, wykazują stałą aktywność enzymu telomerazy, który wspiera nieograniczoną zdolność podziału, oraz mają podwyższony poziom białka p53, odpowiadającego za kontrolę naprawy DNA.

Jak wyjaśnili autorzy publikacji, wysoka aktywność telomerazy wspomaga regenerację tkanek podczas starzenia się i urazów, co sprzyja długowieczności. Oczywiście, szybkie i niekontrolowane podziały mogłyby łatwo prowadzić do nowotworzenia, ale wysoka aktywność p53 zabezpiecza przed taką sytuacją, na czas usuwając wszystkie pojawiające się komórki rakowe (na drodze zaprogramowanej śmierci komórki, czyli apoptozy).

Co ciekawe, w toku badania okazało się, że nietoperze bardzo dobrze kontrolują również stan zapalny, który u ludzi nasila się wraz z wiekiem, a ich układ odpornościowy jest niezwykle wydajny. Taka mozaika różnych czynników pozwala im odpierać wirusy i choroby związane z wiekiem.

Jednocześnie naukowcy zauważyli, że w laboratorium zdrowe komórki nietoperzy można stosunkowo łatwo przekształcić w nowotworowe. Wystarczą do tego zaledwie dwie mutacje onkogenne, co odróżnia je od innych długowiecznych ssaków. Oznacza to, że na poziomie komórkowym zwierzęta te nie dysponują silniejszymi barierami przeciwnowotworowymi niż inne ssaki. Ich wyjątkowa odporność na raka musi więc wynikać z mechanizmów działających w żywym organizmie, a kluczowa jest tu doskonała współpraca między genami przeciwnowotworowymi (jak p53) a układem odpornościowym, który pełni funkcję "zewnętrznego strażnika" i natychmiast eliminuje komórki z potencjałem nowotworowym. Podobne mechanizmy obserwuje się m.in. u słoni.

W opinii autorów, odkrycie to przybliża nas do zrozumienia, jak skutecznie wzmacniać mechanizmy przeciwnowotworowe u ludzi. Istnieją już leki onkologiczne stymulujące aktywność genu p53, a nowe strategie - inspirowane odpornością nietoperzy - mogą w przyszłości doprowadzić do ich udoskonalenia takich terapii.

Katarzyna Czechowicz (PAP)

kap/ zan/