Dziewiętnastowieczny odkrywca palladu, William Hyde Wollaston, chciał pozostać anonimowy. Fakt odkrycia tego pierwiastka ogłaszał za pomocą ulotek. O historii odkrycia palladu mówił dr Marek Grzegorz Sawicki z Wydziału Chemii UW na wykładzie w ramach Festiwalu Nauki w Warszawie. Szlachetny metal, pallad, używany do produkcji biżuterii, precyzyjnych mechanizmów i wypełnień dentystycznych, został odkryty na początku XIX wieku. Pewnego dnia po Londynie zaczęły krążyć anonimowe ulotki, których autor ogłaszał odkrycie nowego metalu szlachetnego, podawał właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastka oraz oferował kupno próbek za pośrednictwem jednej z mieszkanek miasta, pani Forester.

TO NIE PIERWIASTEK!

Odkryciem zainteresował się znany chemik, Richard Chennevix. Uczony nie wierzył, że palladium - jak nazywał ów metal nieznany odkrywca - jest rzeczywiście pierwiastkiem chemicznym. Próbował udowodnić, że substancja kupiona u pani Forester to stop znanych wcześniej metali: platyny i rtęci.

\"Dziś wiadomo każdemu początkującemu chemikowi, że nie da się stopić ze sobą platyny i rtęci. Substancje te nie rozpuszczają się w sobie. Dlatego można zupełnie bezpiecznie przechowywać rtęć w naczyniach z platyny\" - mówi dr Sawicki.

Doświadczenia Chennevixa nie potwierdziły, że palladium jest stopem. Nie uzyskał on jednak również pewności, że jest to nowy, nieznany pierwiastek.

JAK LEONARDO DA VINCI

Kontrowersje wokół tajemniczego metalu trwały. Różni naukowcy próbowali rozstrzygnąć tę kwestię, dopóki odkrywca nie ujawnił swojej tożsamości.

Okazał się nim William Hyde Wollaston, uczony porównywany z Leonardem da Vinci. Był chemikiem i fizykiem. Jego odkrycia i wynalazki w dziedzinie optyki są do tej pory stosowane w mikroskopach, przyczyniły się również do rozwoju fotografii.

Na początku XIX w. Wollaston zasłynął jako wynalazca metody oczyszczania platyny, na której dorobił się wielkiego majątku.

WOLAŁ ZAROBEK NIŻ SŁAWĘ

Platynę z domieszkami innych substancji obrabia się bardzo trudno. Jest twarda, nieplastyczna i krucha. Za to platyna czysta jest kowalna, trwała, obrabia się ją łatwo. Proces oczyszczania jest jednak kosztowny i bardzo skomplikowany. Na początku XIX w. w Anglii stosowali ją tylko Wollaston i jego wspólnik.

Byli oni właścicielami przedsiębiorstwa trudniącego się ekstrakcją platyny ze złóż. Przy okazji odkryli, że w naturalnych złożach platyny znajdują się domieszki innego, szlachetnego metalu, który do tej pory nie był znany.

Wollaston obawiał się, że zamieszanie związane z odkryciem przez niego nowego pierwiastka zaszkodzi jego \"platynowym\" interesom. Dlatego postanowił opublikować odkrycie anonimowo i przy okazji zarobić na sprzedaży próbek palladium, które nazwał tak za odkrytą krótko wcześniej planetoidą - Pallas.

PAP - Nauka w Polsce, Urszula Jabłońska

24 września 2004