Wiek najstarszych motyli nocnych oceniany jest na 100 - 140 milionów lat. Dotąd poznano około 170 tys. gatunków tych owadów, z czego około 3 tys. występuje także w Polsce. Stanowi to 1,8 proc. wszystkich motyli.

JAK ODRÓŻNIĆ MOTYLE OD CIEM

Organizatorzy wystawy tłumaczą, że motyle mają cienkie długie czułki zakończone zgrubieniem. Ćmy natomiast posiadają z reguły czułki pierzaste lub krótkie i grube "patyki". Dzienne odpoczywają ze skrzydłami złożonymi do góry, u ciem w czasie spoczynku skrzydła leżą płasko.

Podstawową różnicą jest jednak koloryt skrzydeł - motyle dzienne są bardziej ubarwione od ciem. Od tej reguły są jednak wyjątki. Zdarzają się wyjątkowo kolorowe ćmy. Tropikalne uranie wyglądają jak motyle dzienne. Piękne ubarwienie nie jest ich jedyną ciekawą cechą. Alcides Aurora posiada na odwłoku specjalne upierzone łuski, którymi rozpyla feromony, wabiąc samiczki.

Niektóre motyle, także ćmy, mają zdolność upodabniania się do innych gatunków, posiadających przystosowania obronne. Ta typowa dla bezbronnych gatunków zwierząt cecha nazywana jest mimikrą. Ćmy potrafią udawać drapieżne sowy, dzięki czemu, zamiast narażać się swoim wrogom, odstraszają ich.

DLACZEGO ĆMY LECĄ DO ŚWIATŁA

Ćmy, z racji tego, że swoją aktywność przejawiają po zmierzchu, muszą zadbać o odpowiednią ciepłotę ciała, dlatego ich odwłoki pokryte są często gęstym owłosieniem. Dzięki temu dłużej zachowują ciepło nagromadzone w ciągu dnia. W dzień owady te często odpoczywają w nasłonecznionych miejscach - wygrzewając się gromadzą energię na nocne loty.

Z kolei motyle dzienne rano, zanim rozpoczną loty, muszą się najpierw rozgrzać w słońcu. Dlatego bardzo często zobaczyć je można na łące, siedzące na roślinach i skierowane ku słońcu.

Ćmy traktują światło księżyca jak naturalny kompas. Jeśli jest pełnia, nie lecą do sztucznego światła. Podczas innych faz księżyca mylą się. Nocą światło świeci ćmie silniej w jedno oko. Szukając jednakowo silnego źródła dla drugiego oka, ćma zatacza coraz mniejsze kręgi, zakreślając w powietrzu spiralę.

ROZMIAR MA ZNACZENIE - I INNE CIEKAWOSTKI NOCNYCH MOTYLI

Najdłuższą trąbką (ssawką) może pochwalić się zamieszkująca Madagaskar ćma Xynthopan morganii, należąca do rodziny zawisakowatych. Jej narząd osiąga nawet 35 centymetrów długości, co pozwala motylowi czerpać nektar ze storczyków. Trąbka-ssawka jest trzykrotnie dłuższa od długości ciała motyla. Normalnie pozostaje zwinięta w spiralę; owad rozwija ją tylko na czas pobierania pokarmu.

Gąsienica ćmy Anthera polyphemus pochodząca z Ameryki Północnej uznana jest za największego żarłoka na świecie. W ciągu 55 dni larwa pożera ilość 85 tysięcy razy cięższą, niż masa jej ciała.

Zmierzchnica trupia główka ma nie tylko groźnie wyglądający rysunek na grzebiecie (czaszka i piszczele), ale również - jako nieliczna z ciem - potrafi głośno gwizdać. W sytuacji zagrożenia życia dźwiękiem odstrasza napastnika. Tę umiejętność zawdzięcza swojej ssawce, która działa jak gwizdek.

Trupia Główka to także jeden z większych chronionych motyli nocnych pojawiających się naszym kraju. Jego ojczyzną jest jednak południowa Europa i Afryka. Z ćmą tą związana jest prastara legenda, która głosi, że pojawienie się motyla nad głową człowieka wróży śmierć w rodzinie. Mówi się o niej - zwiastun śmierci znad Wisły.

***

Motyle i owady z całego świata opisane zostały w "Muzeum motyli". Ponad 6000 spreparowanych okazów pochodzi z prywatnej kolekcji tworzonej od 1937 r. Zbiory zgrupowano w dwie wystawy - w Łebie i we Władysławowie. UCZ

PAP - Nauka w Polsce

kap