„W przyszłym roku rozpoczynamy korzystanie ze środków pochodzących z obligacji skarbowych, przyznanych Narodowemu Centrum Nauki przez premiera RP – na finansowanie zadań statutowych” – napisano w komunikacie nadesłanym w piątek z NCN do PAP. Pieniądze z obligacji zasilą budżety konkursów NCN i pozwolą sfinansować więcej projektów, niż pozwoliłaby dotacja budżetowa.

W komunikacie przypomniano, że 5 grudnia Sejm przyjął ustawę budżetową na 2026 r. i utrzymał dotację celową dla NCN na poziomie 1,68 mld zł. „Oznacza to, że współczynnik sukcesu w naszych konkursach pozostanie na niesatysfakcjonującym poziomie. Obecnie na stu naukowców składających wnioski grant otrzymuje zaledwie kilkunastu” – podkreślono w komunikacie.

Jego autorzy ocenili, że zbyt mały budżet na projekty naukowe ogranicza potencjał badawczy i osłabia konkurencyjność kraju, a każdy odrzucony z powodu braku środków wniosek to także ryzyko, że zdolni naukowcy będą szukać możliwości rozwoju poza nauką.

„Dlatego, chcąc wykorzystać wszystkie dostępne nam możliwości wsparcia środowiska naukowego, zdecydowaliśmy o jak najszybszym przeznaczeniu tych dodatkowych funduszy na bieżącą działalność” – czytamy w komunikacie.

W listopadzie 2024 r. premier Donald Tusk ogłosił, że NCN otrzyma na 2025 r. dodatkowe 500 mln zł w obligacjach skarbowych. Aktywa wpłynęły na konto agencji kilka tygodni później, jednak pojawiły się wątpliwości formalnoprawne co do ich wykorzystania. W sierpniu 2025 r. Ministerstwo Finansów oraz resort nauki i szkolnictwa wyższego rozwiązały dyskusyjne kwestie i stwierdziły, że NCN może uwzględnić te środki w swoim budżecie.

NCN zakłada, że środki z obligacji – powiększone o wpływy z odsetek – będą wspierać budżety jego konkursów w latach 2026–2028. W przyszłym roku NCN chce wykorzystać z tego źródła 150 mln zł. Pozwoli to m.in. na zwiększenie budżetów konkursów SONATA i SONATA BIS, czyli wsparcie głównie projektów realizowanych przez naukowców na wczesnych etapach kariery. W kolejnych dwóch latach pula środków z obligacji, która trafi do budżetu NCN, zostanie zwiększona.

„Pieniądze pochodzące z papierów skarbowych nie rozwiążą systemowych problemów budżetowych agencji, ale pozwolą na sfinansowanie dodatkowej grupy wartościowych projektów, które w innym wypadku nie miałyby szans na realizację” – podsumowano w komunikacie Narodowego Centrum Nauki.

Sytuacja finansowa NCN od dłuższego czasu określana jest jako trudna. „Cały czas uważamy – my, nasi eksperci i środowisko – że środki przeznaczane na konkursy są zbyt małe. W wielu konkursach pojawiają się projekty wyśmienite, bardzo wartościowe, których nie możemy sfinansować. Nieustannie pracujemy nad tym, by w przyszłości ten problem rozwiązać” – mówił w kwietniu dyrektor NCN prof. Krzysztof Jóźwiak.

Narodowe Centrum Nauki oficjalnie rozpoczęło działalność w 2011 r. NCN finansuje badania podstawowe, czyli prace eksperymentalne lub teoretyczne prowadzone głównie w celu zdobycia nowej wiedzy o podstawach zjawisk i faktów, a nie z myślą o zastosowaniach komercyjnych. W latach 2011-2024 centrum przeznaczyło 16,72 mld zł na ponad 31 tys. projektów.(PAP)

Nauka w Polsce

abu/ bar/