Jak zaznaczono w ocenie skutków regulacji, powstały w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego projekt jest „efektem szeroko zakrojonych prac analitycznych, konsultacyjnych i środowiskowych, prowadzonych z udziałem Prezesa PAN, przedstawicieli instytutów naukowych PAN oraz organizacji związkowych”.

Przypomniano, że „dotychczasowe próby reformy PAN – takie jak »Projekt PIN PAN«, »Projekt PAN Beta«, »Biała księga reform PAN« czy »Środowiskowy projekt ustawy« – choć wartościowe, były rozproszone i często wzajemnie niespójne. Brak jednolitej wizji reformy utrudniał prowadzenie prac legislacyjnych i pogłębiał poczucie impasu w środowisku naukowym”.

Projektodawcy wymienili pięć głównych celów proponowanych zmian: usprawnienie struktury organizacyjnej i zarządczej PAN; reforma korporacji uczonych i struktury członkostwa; ujednolicenie i modernizacja zasad zatrudnienia; wzmocnienie systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej i unifikacja kwestii pracowniczych w jednostkach PAN; wzmocnienie pozycji PAN w systemie nauki.

Planuje się powołanie Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów Naukowych, wraz z jego prezydium. Ma to umożliwić szybsze podejmowanie decyzji i lepszą koordynację między jednostkami. Zgromadzenie Dyrektorów ma m.in. reprezentować wspólne interesy instytutów wobec organów PAN i podmiotów zewnętrznych i będzie mieć m.in. prawo do opiniowania podziału środków publicznych oraz udziału w konsultacjach dotyczących spraw nauki.

Projekt zakłada wzmocnienie pozycji prezesa PAN w zakresie nadzoru nad majątkiem i finansami. Zgodnie z propozycją, prezes Akademii zyska prawo do samodzielnego powoływania i odwoływania kanclerza. Kompetencja ta zostanie przeniesiona z Prezesa Rady Ministrów na prezesa PAN, co, jak napisano w uzasadnieniu projektu, "jest wyrazem dążenia do zwiększenia autonomii PAN i ograniczenia wpływu administracji rządowej na wewnętrzne decyzje personalne Akademii".

Zmiany dotyczyć będą też dyrektorów instytutów. Ich wynagrodzenia mają zostać wyłączone z ograniczeń tzw. ustawy kominowej. Autorzy regulacji wskazują, że obecne limity płacowe są nieadekwatne do odpowiedzialności i utrudniają pozyskiwanie wykwalifikowanej kadry zarządzającej. Jednocześnie wprowadzone zostaną zaostrzone wymogi dla kandydatów na te stanowiska, w tym obowiązek przedstawienia zaświadczenia o niekaralności oraz oświadczenia o nieskazitelności charakteru.

W projekcie zaproponowano rezygnację z podziału na członków rzeczywistych i korespondentów PAN na rzecz jednolitego statusu członka krajowego. Uposażenie członków korespondentów zostanie podniesione do wysokości aktualnego uposażenia członka rzeczywistego.

Projektowane przepisy przewidują też podniesienie progu wiekowego dla uzyskania statusu członka-seniora z 70 do 75 lat, co ma być "odpowiedzią na rosnącą aktywność zawodową i naukową osób w wieku emerytalnym oraz wydłużający się okres sprawności intelektualnej". Jednocześnie zachowano mechanizmy umożliwiające uzyskanie statusu członka-seniora wcześniej.

Proponuje się też reorganizację struktury wewnętrznej wydziałów Akademii - zlikwidowane mają być rady kuratorów, a ich kompetencje przekazane będą wydziałom kierowanym przez wybieranych dziekanów.

Projekt przewiduje pełne odejście od mianowania jako formy zatrudnienia - na rzecz jednolitego systemu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Proponuje się również rozszerzenie katalogu stanowisk badawczo-technicznych, zwiększenie możliwości zatrudniania na stanowisku profesora instytutu osób z wybitnym dorobkiem naukowym i stopniem doktora, a także ujednolicenie regulacji w zakresie ocen okresowych i nagród jubileuszowych.

Projektodawcy zaproponowali również rozbudowanie przepisów w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej o nowe procedury, poszerzenie katalogu kar czy wprowadzenie fakultatywnej mediacji oraz uzupełnienie w zakresie instytucji zatarcia kar. W projekcie przewidziano możliwość nakładania kar finansowych, pozbawienia funkcji kierowniczych, a także wydalenia z pracy w przypadku najpoważniejszych naruszeń. Informacje o orzeczonych karach dyscyplinarnych mają być rejestrowane w systemie POL-on. Nowością jest proponowana instytucja mediatora pracowników i doktorantów PAN.

Nowe przepisy zakładają również możliwość tworzenia spółek celowych przez PAN i instytuty naukowe. Powoływanie spółek nie będzie finansowane z dotacji budżetowych, lecz z innych źródeł (np. środków własnych jednostek naukowych PAN).

PAN to podmiot systemu szkolnictwa wyższego i nauki, który obejmuje różnorodne jednostki i gremia. Akademia realizuje swoje cele poprzez działania korporacji uczonych, 69 instytutów naukowych i 7 jednostek pomocniczych. Społeczność osób związanych z PAN to: ok. 4300 pracowników naukowych, ok. 1500 pracowników badawczo-technicznych i ok. 1100 doktorantów. (PAP)

Nauka w Polsce

lt/ agt/