Autorzy książki: Steven M. Southwizk, Dennis S. Charney i Jonathan M. DePierro prowadzili terapię weteranów wojny w Wietnamie i przyglądali się osobom, które przeżyły traumę. Ataki z 11 września oraz pandemia COVID-19 pozwoliła im na zebranie nowych świadectw ludzi, którzy wyróżniali się odpornością psychiczną. W ten sposób powstała książka "Odporność psychiczna. Jak sobie radzić z największymi życiowymi wyzwaniami". 

W publikacji autorzy opisali nowatorskie badania naukowe i osobiste historie osób, które przeżyły traumatyczne doświadczenia. Autorzy odporność psychiczną postrzegają jako "zdolność do przetrwania i powrotu do równowagi po doświadczeniu przeciwności losu".

Jak piszą, "odporność ujawnia się z czasem", a odczuwanie lęku i strachu nie oznacza, że ktoś nie jest odporny. "Odporność psychiczna wiąże się z rozwojem osobistym i może mieć różne oblicza na różnych etapach życia" - podkreślają autorzy publikacji. Wyróżnili dziesięć podstawowych czynników odporności.

Z książki dowiemy się, jaki związek z odpornością ma skonfrontowanie się z własnym strachem, i jak ważne jest podtrzymywanie optymistycznego, ale i realistycznego spojrzenia.

Ludzie, którzy wykazują się odpornością psychiczną poszukiwali, akceptowali i udzielali wsparcia społecznego, ale także polegali na wewnętrznym kompasie moralnym. „Pomaganie innym pomaga także nam. Dowiedziono, że wiele rodzajów altruizmu łączy się z odpornością psychiczną, zdrowiem psychicznym i dobrym samopoczuciem” - podkreślają autorzy książki. I przytaczają badania prawie 7 tysięcy starszych osób (od 64 do 107 lat), które wykazały, że ci którzy angażowali się w wolontariat, mieli większe poczucie kontroli nad swoim życiem, czuli się bardziej kompetentni społecznie i mniej samotni. 

"Religia, duchowość, uważność i medytacja stanowią źródła siły i odporności psychicznej dostępne miliardom ludzi na naszej planecie" - zauważają autorzy książki. Ich zdaniem, "połączenie się z najwyższą siłą bez względu na to, w jaki sposób zostanie osiągnięte, może pomóc Ci spojrzeć na twoje problemy z właściwej perspektywy".

W budowaniu odporności psychicznej ważne jest też naśladowanie ludzi niezłomnych. Ważne jest dbanie o ciało, ale nie tylko aktywność fizyczna, ale też odpowiednia regeneracja, w tym sen. "W dwuletnim badaniu stwierdzono, że osoby nastoletnie z poważniejszymi zaburzeniami snu były mniej odporne psychicznie, a mniejsze odporność psychiczna pozwalała przewidywać problemy ze snem" - zaznaczają autorzy książki.

Odporność psychiczną może też budować trenowanie mózgu emocjonalnego, czyli umiejętność regulowania emocji, w której pomocną techniką jest ćwiczenie uważności "tu i teraz". 

"Ludzie odporni są zazwyczaj elastyczni – elastyczni w sposobie myślenia o wyzwaniach i sposobie, w jaki emocjonalnie reagują na stres" - zaznaczają autorzy książki. Zauważyli, że "istotny element elastyczności poznawczej to akceptacja rzeczywistości nawet jeśli jest ona przerażająca lub bolesna". "W literaturze naukowej akceptacja jest wymieniana jako główny składnik zdolności tolerowania wysoce stresujących sytuacji"- czytamy. 

Sił i odwagi może też dodać poczucie sensu. W książce przeczytamy wiele ciekawych w tym kontekście świadectw osób, które przeżyły traumę, np. osoby, która została napadnięta i brutalnie zgwałcona, czy mężczyzny, który stracił nogę na polu minowym.

Swoje miejsce w książce ma opis filozofii i terapii Viktora Frankla, który nazywał zdolność odnajdywania sensu w przeciwnościach losu „tragicznym optymizmem, optymizmem w obliczu ludzkiego cierpienia, poczucia winy, a nawet śmierci". 

Lektura skłania do refleksji nad tym, jak budować odporność psychiczną w obecnych czasach. Myślę, że może być pomocna nie tylko w pogłębieniu wiedzy o badaniach z zakresu odporności psychicznej, ale też jako poradnik dla osób doświadczających trudności życiowych, takich jak śmierć bliskiej osoby, czy nieuleczalna choroba. 

Książka „Odporność psychiczna. Jak sobie radzić z największymi życiowymi wyzwaniami” ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN SA. 

Anna Mikołajczyk-Kłębek