Jak podała ESA, europejskie sondy ExoMars oraz Mars Express w kalderach wulkanów położonych na równinie Tharsis znalazły szron. To obszar położony w pobliżu równika, czyli na szerokości, na której - jak się wydawało - woda w tej postaci nie powinna istnieć.

Tharsis to jednak miejsce występowania największych wulkanów na Marsie i w całym Układzie Słonecznym. To tutaj znajduje się m.in. trzykrotnie wyższy od Mount Everestu Olympus Mons.

Szron znaleziono na tym wulkanie, a także na Arsia Mons, Ascraeus Mons oraz Ceraunius Tholus.

„Uważaliśmy, że nie jest możliwe, aby szron tworzył się w okolicach marsjańskiego równika, ponieważ promienie słoneczne i rzadka atmosfera utrzymują relatywnie wysokie temperatury zarówno na powierzchni, jak i na szczytach gór. To sytuacja różna od tej na Ziemi, gdzie obserwuje się ośnieżone szczyty” – powiedział Adomas Valantinas, obecnie z Brown University, który dokonał odkrycia.

„Obecność tego szronu jest ekscytująca i wskazuje na niezwykłe procesy, które pozwalają na jego powstawanie” – dodał specjalista.

Szron pojawia się w trakcie zimnych pór roku, w czasie wschodu Słońca i utrzymuje się przez kilka godzin - do czasu aż promienie słoneczne spowodują jego wyparowanie.

Pomimo, że warstwa szronu ma - jak szacują naukowcy - grubość ok. jednej setnej milimetra, to pokrywa on ogromną powierzchnię. Według wyliczeń w postaci szronu codziennie na wulkanach osadza się ok. 150 tys. ton wody.

Specjaliści sądzą, że nad równiną Tharsis powietrze krąży w specyficzny sposób, tworząc szczególny mikroklimat pozwalający na osadzanie się w kalderach szronu.

„Wiatr wędruje w górę, wzdłuż stoków gór, niosąc relatywnie wilgotne powietrze z powierzchni. Na górze wilgoć się skrapla i osadza w postaci szronu. Podobne procesy obserwujemy na Ziemi i w innych częściach Marsa. Tego typu zjawisko powoduje sezonowe powstawanie nietypowej wydłużonej chmury w okolicach Arsia Mons” – wyjaśnił Nicolas Thomas, współautor odkrycia opisanego na łamach magazynu „Nature Geoscience”.

„Szron wykryty na szczytach marsjańskich wulkanów wydaje się osadzać głównie w ocienionych regionach kalder, gdzie temperatury są niższe” – dodał naukowiec.

Eksperci z ESA podkreślają, że odkrycie ma niebagatelne konsekwencje dla dalszych badań Marsa. Może bowiem pomóc w znalezieniu innych ewentualnych miejsc występowania wody i poznaniu, jak przemieszcza się ona między różnymi rezerwuarami. Pomoże też w lepszym zrozumieniu procesów, które zachodzą w atmosferze planety.

Do tej pory szronu nie wykryto głównie z dwóch powodów – tłumaczą badacze. Po pierwsze tylko nieliczne sondy są tak ustawione, żeby patrzyły na wulkany o poranku, a po drugie szron pojawia się tylko w zimniejszych porach roku, co dodatkowo utrudnia jego dostrzeżenie.

Badaczom dopisało więc także szczęście. „Akurat patrzyliśmy w pobliże równika, prowadząc inne badania. Nie spodziewaliśmy się zobaczyć szronu na szczytach wulkanów” – powiedział Adomas Valantinas.

Odkrycie było możliwe m.in. dzięki kamerze CaSSIS (Color and Stereo Surface Imaging System), zamontowanej na pokładzie sondy ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO). W pracach nad kamerą wzięli udział inżynierowie z Centrum Badań Kosmicznych PAN, zaproszeni do współpracy przez badaczy z Uniwersytetu w Bernie (Szwajcaria).

"Dzięki tej kamerze udało się zaobserwować coś, czego nikt się nie spodziewał - szron na wierzchołkach marsjańskich wulkanów. Trzeba zaznaczyć, że są to najwyższe wulkany w całym Układzie Słonecznym. Np. Olympus Mons wznosi się na ponad 21 kilometrów nad średnią powierzchnię planety, a jego średnica u podstawy ma 624 kilometry" - podało CBK PAN w mediach społecznościowych.(PAP)

Marek Matacz

mat/ bar/