Wędrując po dnie marsjańskiego krateru Jezero, łazik Perseverence tworzy kolekcję próbek skał, które wydobywa spod powierzchni i umieszcza w tytanowych pojemnikach. Naukowcy zakładają, że któregoś dnia uda im się te próbki przywieźć na Ziemię. Do tej pory robot wypełnił skałami już 20 z 43 pojemników.

Teraz specjalistom z Massachusetts Institute of Technology (MIT) w USA udało się zdalnie określić kluczową właściwość większości zebranych już próbek – ich przestrzenną orientację.

Pierwotnie misja nie była zaplanowana z myślą o uwzględnieniu tego parametru.

To pierwszy przypadek w historii, kiedy udało się ustalić orientację skał pobranych z powierzchni innej planety.

"Odpowiedzi na tak wiele pytań zależą od znajomości orientacji próbek, które przywieziemy z Marsa" – zauważa Elias Mansbach, pierwszy autor badania opisanego w magazynie "Earth and Space Science" (https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2023EA003322).

"Orientacja skał może udzielić nam informacji o polu magnetycznym, które mogło istnieć na planecie. Można także badać, jak płynęły woda i lawa, sprawdzić kierunek dawnego wiatru, procesy tektoniczne – co znajdowało się na górze, a co na dole. Możliwość określenia orientacji skał to nasze marzenie, ponieważ otworzy drzwi do wielu naukowych odkryć" – dodaje inny uczestnik badania, prof. Benjamin Weiss.

Na dnie badanego przez łazik krateru mogą się znajdować prawdziwe geologiczne skarby – zarówno skały wulkaniczne, jak i osadowe - utworzone przez dawne, wpływające do miejscowego jeziora rzeki. "Mars był kiedyś ciepły i mokry. Kiedyś mogło na nim istnieć życie. Teraz jest zimny i suchy, więc coś ważnego musiało się stać z tą planetą" – zwraca uwagę prof. Weiss.

W przeszłości Mars mógł też mieć pole magnetyczne, chroniące go przed wiatrem słonecznym, który z czasem mógł zniszczyć marsjańską atmosferę. "Chcemy dowiedzieć, co się stało i kiedy" – podkreśla prof. Weiss.

Ustalenie tego było jednak bardzo trudne. Naukowcy wyszli od faktu, iż Perseverence - pobierając próbkę - prostopadle wkręca w ziemię wiertło przypominające rurę, którym później wyciąga próbkę. Badacze zauważyli, że wiele informacji uzyskają, robiąc trzy pomiary – azymut, kąt odchylenia od pionu oraz rotację wiertła. Okazało się, że łazik zapisuje te informacje w czasie swoich działań.

Z danych o ustawieniu wiertła mogli odczytać azymut i odchylenie pionowe, natomiast obrót zdołali obliczyć z nagrań z pokładowej kamery. "Znamy orientację tych próbek z dokładnością do 2,7 stopnia. To lepszy wynik od uzyskiwanego w przypadku ziemskich skał" – mówi Elias Mansbach.

Skały pobierane w przyszłości będą już analizowane w ten sposób już automatycznie.

"Kolejna faza będzie najbardziej ekscytująca. Łazik wyjedzie poza krater, aby pobrać najstarsze znane skały Marsa. Mamy teraz niezwykłą możliwość, aby ocenić orientację tych skał. Mamy nadzieję, że uda nam się odczytać dawne procesy, które w nich zachodziły" – podkreśla prof. Weiss, cytowany na stronie MIT (https://news.mit.edu/2024/study-determines-original-orientations-rocks-drilled-mars-0304). (PAP)

Marek Matacz

mat/ zan/