"Złoty Medal Chemii" otrzymują co roku autorzy nowatorskich prac licencjackich lub inżynierskich o znaczeniu poznawczym lub aplikacyjnym w dziedzinie chemii oraz z pogranicza tej nauki z biologią albo fizyką. Prace muszą być napisane i obronione w Polsce w minionym roku akademickim.

Róża Okoń zbadała, jak światło wpływa na stabilność adenozyny, czyli jednego z budulców DNA. Okazało się, że adenozyna jest znacznie bardziej fotostabilna od swojego niebiologicznego izomeru. Może to oznaczać, że światło UV ma udział w prebiotycznej selekcji adenozyny na cząsteczkę o znaczeniu biologicznym. Złota medalistka oparła się o obliczenia kwantowo-chemiczne, obejmujące badanie dostępności przecięć stożkowych oraz pomiary femtosekundowej spektroskopii czasowo-rozdzielczej. Zwycięska praca dyplomowa Róży Okoń z Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych UW na Uniwersytecie Warszawskim została napisana pod opieką naukową dr hab. Katarzyny Jarzembskiej, prof. UW i dr. inż. Rafała Szabli.

Srebrny Medal Chemii 2023 zdobyła Karolina Wrochna z Wydziału Chemicznego PW. Jej praca inżynierska dotyczyła terapii fotodynamicznej - jednej ze strategii zwalczania komórek nowotworowych. Laureatka analizowała modyfikacje strukturalną boroorganicznych kompleksów BODIPY, które można by było zastosowac w takiej terapii. Jej innowacyjne podejście polegające na wprowadzeniu do owych kompleksów cyklicznego rdzenia na atomie boru umożliwia efektywne generowanie reaktywnych form tlenu, które odpowiadają za niszczenie komórek nowotworowych. Badania srebrnej medalistki objęły syntezę oraz charakterystykę związków o absorpcji w zakresie tzw. optycznego okna tkanki. Praca została wykonana była pod opieką naukową dr. hab. inż. Tomasza Klisia, prof. PW i mgr inż. Karoliny Urbanowicz.

Brązowy Medal Chemii 2023 otrzymał Łukasz Jakubski z Wydziału Chemicznego PŚ. Tematyka jego pracy wiąże się z rosnącym zapotrzebowaniem na czyste alkohole niskocząsteczkowe, stosowane np. jako biopaliwa czy środki dezynfekujące. Laureat wykorzystał efekt synergii dwóch różnych rodzajów wypełnień, magnetytu i magnesu molekularnego i uzyskał unikalne właściwości membran. Wytypował membranę o właściwościach jak do tej pory nieosiągalnych, która została opatentowana. Opracowanie powstało pod opieką naukową dr hab. inż. Gabrieli Dudek.

Wyróżnienia konkursowe otrzymali: Paweł Bonarek z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Bartosz Godlewski z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej, Małgorzata Noworyta z Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej oraz Kamil Szychta z Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych na Uniwersytecie Warszawskim.

Wyróżnienia specjalne firmy DuPont trafiły do Patrycji Grabowskiej z Wydziału Chemii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz do Łukasza Jakubskiego (zdobywcy trzeciego miejsca) i Mateusza Zygadło z Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach.

Patrycja Grabowska opracowała katalizatory hybrydowe na bazie tlenków typu perowskit domieszkowanych prazeodymem oraz węglem i azotem. Tanie, wydajne oraz stabilne katalizatory tego typu mogłyby być wykorzystane w procesie pozyskania zielonego wodoru.

Mateusz Zygadło opracował wydajną metodę utylizacji tworzywa sztucznego PET. Materiał ten jest jednym z najczęściej stosowanych polimerów do produkcji butelek i opakowań, co generuje ogromne ilości odpadów. Laureat wyróżnienia zaproponował przetwarzanie PET w plastyfikator, czyli związek stosowany jako dodatek do tworzyw sztucznych (np. PVC), w celu zwiększenia ich elastyczności. W ten sposób można by było uzyskać przydatny materiał i zredukować ilości odpadów polimerowych.

Patronat honorowy nad konkursem sprawuje prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz Polskie Towarzystwo Chemiczne i Komitet Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk. Organizatorem konkursu jest Instytut Chemii Fizycznej PAN, a fundatorem nagród firma DuPont.

W tym roku do konkursu zgłoszone zostały 43 prace z 14 ośrodków akademickich w 10 miastach Polski. Do finału zakwalifikowało się 15 uczestników. Jury oceniało wartość naukową pracy, dorobek publikacyjny autora, znaczenie praktyczne otrzymanych rezultatów, wykorzystanie nowoczesnych metod analitycznych oraz samodzielność prowadzenia badań.

Na laureata Złotego Medalu Chemii czekała nagroda pieniężna w wysokości 10 tys. złotych. Zdobywca srebrnego medalu otrzymał 5 tys. złotych, a brązowego – 2,5 tys. złotych. Oprócz nagród głównych przyznane zostały także cztery wyróżnienia konkursowe o wartości 1 tys. złotych i trzy wyróżnienia specjalne firmy DuPont o wartości 2 tys. złotych. Wszyscy finaliści konkursu zyskali możliwość odbycia stażu naukowego w Instytucie Chemii Fizycznej PAN oraz bezpłatnego realizowania badań w jego laboratoriach.

Nagrody wręczono 13 grudnia 2023 roku w Instytucie Chemii Fizycznej PAN w Warszawie. Szczegóły dotyczące tegorocznej edycji konkursu, w tym jego harmonogram i regulamin dostępne są na stronie internetowej www.zlotymedalchemii.pl 

Nauka w Polsce

kol/ zan/