Organizowana przez Planetarium Śląskie w Chorzowie ogólnopolska olimpiada astronomiczna to jedna z najtrudniejszych i jednocześnie najbardziej prestiżowych rywalizacji uczniów w Polsce. W tym roku w związku z pandemią Covid-19 finał olimpiady, który zwykle odbywał się w marcu, został przesunięty na czerwiec.

Do pierwszego etapu rywalizacji, odbywającego się drogą korespondencyjną, zgłosiło się 175 uczniów z całej Polski. W marcu w Szczecinie, Toruniu, Warszawie, Krośnie, Wrocławiu i Krakowie zorganizowano półfinały, do których zakwalifikowało się 66 osób. Ten etap realizacji nie odbywał się już zdalnie, lecz tradycyjnie, przy zachowaniu reżimu sanitarnego. Z tej grupy do finału jury dopuściło 20 osób.

W czasie rozpoczynającej się w piątek finałowej rywalizacji uczestnicy będą musieli rozwiązać sześć zadań w trzech tercjach, w tym zadania teoretyczne, z analizy danych, obserwacyjne oraz wykazać się znajomością nieba. Ta ostatnia część olimpiady zostanie zorganizowana w mobilnym, nadmuchiwanym planetarium, a jeżeli pogoda dopisze i niebo będzie bezchmurne, także przy użyciu przygotowanych refraktorów na rzeczywistym niebie.

Laureaci tegorocznej krajowej olimpiady wezmą prawdopodobnie udział w Międzynarodowej Olimpiadzie z Astronomii i Astrofizyki (International Olympiad on Astronomy and Astrophysics - IOAA). W poprzednich latach reprezentanci z Polski brali udział w tej międzynarodowej rywalizacji i zajmowali w niej zwykle wysokie miejsca.

Polska należy do grupy pięciu krajów założycielskich IOAA, w 2011 r. międzynarodowe zmagania odbyły się w Chorzowie. W ub. roku, ze względu na pandemię, organizowana nieprzerwanie od 1957 r. ogólnopolska olimpiada w chorzowskim planetarium nie odbyła się; podobnie 14. olimpiada międzynarodowa, która miała odbyć się w Kolumbii.

W zamian na szczeblu globalnym zorganizowano w ub. roku zawody on-line (The Global e-Competition on Astronomy and Astrophysics), w których wzięły udział drużyny z 40 krajów. Wszyscy członkowie polskiej drużyny, którzy wzięli udział w tych e-zawodach, znaleźli się wśród ich laureatów (reprezentację Polski wyłoniono na podstawie najlepszych wyników w zawodach okręgowych).

Finał tegorocznych zmagań - podobnie, jak w 2019 r. - odbędzie się w innych, niż wcześniej, warunkach: w tymczasowej siedzibie placówki na Stadionie Śląskim. Działające od 1955 r. Planetarium Śląskie, największa i najstarsza tego rodzaju instytucja w Polsce, w połowie 2018 r. zostało zamknięte, pod kątem prowadzonej jeszcze nadal rozbudowy i modernizacji.

Inwestycja samorządu woj. śląskiego trwa od połowy 2018 r. Ponieważ charakterystyczna siedziba planetarium wpisana jest na listę zabytków, co powoduje, że nie można naruszyć jej kształtu, rozbudowę skierowano pod ziemię. Nowe obiekty znajdą się we wzgórzu, które jest cokołem dla dzisiejszych zabudowań, zapewniając dodatkowych 2,5 tys. m kw. powierzchni.

Wewnątrz wzgórza powstaje hala w kształcie litery „L” z dwoma tunelami pod obecnymi budynkami, a zegar słoneczny stanie się dachem dodatkowej sali. W nowych pomieszczeniach znajdą się m.in. sale wykładowe, pracownie oraz ekspozycja prezentująca zagadnienia z trzech dziedzin, którymi zajmuje się placówka: sejsmologii, meteorologii i astronomii.

Obok Planetarium powstać ma wieża widokowa, zmodernizowane zostanie obserwatorium astronomiczne, przebudowane: kopuła i główna sala projekcyjna, gdzie m.in. zmieni się układ widowni, umożliwiając ustawienie sceny i organizację innych, oprócz projekcji, wydarzeń (np. konferencji, sympozjów czy koncertów).

Planetarium Śląskie powstało w 1955 r. Zostało wtedy wyposażone m.in. w czynną do połowy 2018 r., choć kilkakrotnie modernizowaną, aparaturę projekcyjną, umieszczoną pod 23-metrową kopułą, będącą ekranem sztucznego nieba. Widownia mieściła prawie 400 osób. Obiekt odwiedzało ok. 160 tys. osób rocznie. Po modernizacji i rozbudowie możliwe będzie zwiększenie tej liczby o połowę.(PAP)

autor: Mateusz Babak

mtb/ zan/