Konkurs organizowany jest od 16 lat przez serwis Nauka w Polsce - PAP oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, obecnie - Ministerstwo Edukacji i Nauki. Celem konkursu jest uhonorowanie osób, zespołów i podmiotów, które popularyzują naukę wśród Polaków, najlepiej przybliżają wyniki badań naukowych, pomagają innym poznać i lepiej zrozumieć świat.

Według przewodniczącego Kapituły Konkursu prof. Michała Kleibera popularyzacja nauki powinna być ważną częścią misji każdego uczonego, a w tych działaniach powinny go wspomagać jego instytucja i wyspecjalizowani przedstawiciele mediów. "W ten sposób poszerzać będziemy naszą wiedzę o świecie i o tym, co nam zagraża i jak z tymi zagrożeniami dawać sobie radę" - mówi prof. Kleiber.

"Bardzo zależy nam na tym, żeby szeroko pojęta nauka trafiała 'pod strzechy' wszystkich Polaków, zarówno tych małych, jak i dorosłych" - podkreśla prezes Polskiej Agencji Prasowej Wojciech Surmacz. "Człowiek uczy się przez całe życie; warto być na bieżąco, poznawać nowe odkrycia i wszystko, co dzieje się wokół nas" - komentuje Wojciech Surmacz, dziękując uczestnikom konkursu za ich działania.

"Czasy pandemii pokazują, że w społeczeństwie jest ogromne zapotrzebowanie na rzetelnie, dobrze przygotowane informacje bazujące nie na opiniach, ale podparte faktami, badaniami i wiedzą naukową. A takie informacje przygotowują właśnie państwo, popularyzatorzy nauki" - dodaje podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki Anna Budzanowska, gratulując zwycięzcom tegorocznej edycji konkursu. Anna Budzanowska przypomniała, że jej resort wspiera popularyzację nauki. W minionym roku na takie własnie działania, m.in. organizację festiwali, pikników i innych projektów - przeznaczył on ponad 6 mln zł.

W konkursie przyznawana jest Nagroda Główna oraz nagrody w pięciu kategoriach: Naukowiec, Animator, Instytucja, Zespół, Media.

Nagrodę główną otrzymał dr Jerzy Jarosz, profesor Uniwersytetu Śląskiego. Laureat od 1983 r. prowadzi wykłady z pokazami eksperymentów „Osobliwości Świata Fizyki”. Jest organizatorem festiwali nauki i konferencji o tym, jak dobrze uczyć, oraz przewodniczącym Ogólnopolskiego Klubu Demonstratorów Fizyki.

"Jeżeli uda nam się uzależnić kogoś od przyjemności rozumienia świata i od zdobywania coraz większej wiedzy i coraz lepszej, coraz bardziej precyzyjnej informacji o tym, jak świat działa, wtedy mamy gotowego nauczyciela czy też naukowca, który potem będzie ze swojej pracy czerpał tę przyjemność przez całe życie" - mówi dr Jarosz.

W kategorii Naukowiec laureatką została dr Joanna Stojer-Polańska z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Raciborzu i Uniwersytetu SWPS w Katowicach. Jej działania popularyzatorskie dotyczą badań kryminalistycznych oraz pracy zwierząt ze śladami kryminalistycznymi. Laureatka jest autorką książek, warsztatów dla dzieci, młodzieży i dorosłych.

"Zwykle w serialach kryminalnych to jeden genialny detektyw rozwiązuje sprawy kryminalne, a w życiu to praca bardzo wielu osób. Na warsztatach mogę pokazać pracę medyka sądowego, antropologa, genetyka, bo wszyscy musimy ze sobą współpracować, żeby zagadkę rozwiązać" - opowiada dr Stojer-Polańska. Dodaje, że popularyzacja jest też dla niej szansą na mówienie o zwierzętach - psach i koniach na służbie. "Walczymy o przyznanie psom i koniom emerytur, aby wycofane ze służby zwierzęta miały zapewnione wsparcie" - mówi.

W kategorii Animator (jest to kategoria dla osób bez doktoratu) tytuł Popularyzatora Nauki otrzymał Dawid Masło, który popularyzuje nauki o przyrodzie. Prowadzi zajęcia terenowe, nagrywa filmy edukacyjne, bierze udział w audycjach radiowych, pisze felietony. "Popularyzacja nauki powinna być przyjacielskim spotkaniem, zatrzymaniem się na chwilę i rozmową odbywającą się przez pryzmat wiedzy i doświadczenia" - komentuje Dawid Masło.

W kategorii Zespół nagroda trafia do Śląskiego Festiwalu Nauki Katowice. Kapituła konkursu oceniła, że stanowi on bardzo udane połączenie festiwalu nauki i pikniku naukowego. W trakcie czterech edycji 150 tys. gości wzięło udział w setkach wykładów, warsztatów, obejrzało ponad 700 pokazów i występy ponad 80 gości specjalnych. A 200 tys. miłośników nauki wzięło udział w akcjach online. Przedstawiciele zespołu opowiadają, że w ramach festiwalu chcieli pokazać wspaniały potencjał, jakim są śląskie uczelnie, ich różnorodność i prowadzone tam badania. I postanowili zgromadzić w ramach niego jak największą liczbę podmiotów akademickich.

Nagrodę w kategorii Instytucja otrzymało gdańskie Hevelianum. Instytucja działa już 12 lat. To centrum nauki łączy edukację i rekreację, a także popularyzację nauk przyrodniczych, a wystawy znajdują się w zabytkowych, zrewitalizowanych obiektach militarnych. "Dzielenie się pasją sprawia co najmniej tyle radości, co samo odkrywanie. W Hevelianum poszukujemy odpowiedzi na najbardziej nurtujące nas pytania, nawet te z kosmosu" - komentują przedstawiciele Hevelianum.

Redakcja "Filozofuj!" doceniona została nagrodą w kategorii Media. "Filozofuj!" to nie tylko ilustrowany dwumiesięcznik popularyzujący wiedzę z zakresu filozofii, ale także serwis internetowy czy kluby dyskusyjne.

Redaktor czasopisma dr hab. Artur Szutta podkreśla, że filozofia to fascynująca dyscyplina, która m.in. uczy krytycznego myślenia. "A krytyczni obywatele to samo serce demokracji. Bez krytycznego myślenia nasza demokracja raczej nie ma dobrej przyszłości" - skomentował. Dodał, że popularyzowanie filozofii sprawia, że coraz więcej ludzi będzie się nią interesowało. A wtedy - "większa szansa na polskiego Arystotelesa albo na drugiego Alfreda Tarskiego".

Kapituła konkursu przyznała też dwa wyróżnienia. Jedno z nich otrzymał dr hab. Piotr Rzymski z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Naukowiec od lat zajmuje się popularyzacją badań głównie z zakresu biologii medycznej i środowiskowej. Prowadzi blog "Przez Żołądek do Zdrowia", pisze artykuły dla "Polityki", a w czasie pandemii COVID-19 przybliża w mediach najnowszą wiedzę naukową dotyczącą SARS-COV-2.

Piotr Rzymski zwraca uwagę, że w obliczu pandemii naukowcy musieli zrozumieć działanie wirusa i to, jak się przed nim chronić. A dzięki temu udało się opracować szczepionkę. "Daje ona odporność na COVID-19, ale Polacy potrzebują także odporności na zalew nieprawdziwych informacji, które próbują ich od decyzji szczepienia odwieść. To będzie dla popularyzacji, dla komunikacji nauki rok ogromnych wyzwań" - zauważa.

W konkursie wyróżnienie trafiło też do Centrum Edukacji Ekologicznej Hydropolis we Wrocławiu. Jego goście mogą poznać teorie związane z naturą wody, jej początkami na Ziemi, tajemnice głębin, a także wodną inżynierię, czy rolę wody w religiach i filozofiach. "Każdy człowiek swoimi codziennymi czynnościami, zmianami nawyków na bardziej ekologiczne, może zmienić naszą przyszłość. Dlatego kierujemy swoje działania do każdego. (...) Bo każdy, kto uratuje choćby jedną kroplę wody, uratuje cały świat" - komentuje przedstawiciel Hydropolis Marcin Garcarz.

Redakcja serwisu Nauka w Polsce przyznaje co roku pozaregulaminowe wyróżnienie im. red. Tomasza Trzcińskiego za najlepszą politykę informacyjną. W tym roku wyróżnienie to otrzymuje wieloletnia rzeczniczka prasowa Uniwersytetu Gdańskiego dr Beata Czechowska-Derkacz. "Ta nagroda przyszła do mnie w szczególnym momencie (...). Zdecydowałam się właśnie na zakończenie mojej pięknej przygody z rzecznictwem prasowym i podjęłam się wyzwania promocji badań naukowych na Uniwersytecie Gdańskim" - mówi nagrodzona.

W poprzednich latach zwycięzcy konkursu przedstawiani byli publicznie podczas finałowej gali. W tym roku z powodu pandemii gala nie odbyła się.

Do tegorocznej 16. edycji konkursu Popularyzator Nauki nadeszło ok. 100 zgłoszeń. Wnioski oceniała 14-osobowa Kapituła Konkursu, złożona m.in. doświadczonych popularyzatorów, laureatów i osób wyróżnionych we wcześniejszych edycjach konkursu Popularyzator Nauki.

Konkurs Popularyzator Nauki organizowany jest od 2005 r. Wśród laureatów konkursu są m.in.: filozof przyrody ks. prof. Michał Heller, neurobiolog prof. Jerzy Vetulani, autor telewizyjnych programów Wiktor Niedzicki, popularyzator astronomii Karol Wójcicki, duet "Crazy Nauka", twórcy portalu "Nauka o klimacie", a także instytucje takie jak Centrum Nauki Kopernik, Polska Akademia Dzieci czy Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego. 

PAP - Nauka w Polsce, Ludwika Tomala

lt/ zan/