W poniedziałek w Sztokholmie Komitet Noblowski ogłosił, że laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny zostali trzej Amerykanie. Jednym z nich jest Michael Rosbash,

Według sekretarza komitetu noblowskiego Thomasa Perlmanna Rosbash początkowo nie uwierzył w to, że został doceniony nagrodą najważniejszą dla naukowca. „Najpierw w słuchawce panowała cisza, a potem powiedział: +Żartuje pan ze mnie+” – zrelacjonował Perlmann swoją rozmowę telefoniczną z noblistą.

Rosbash jest Amerykaninem żydowskiego pochodzenia. Urodził się 7 marca w 1944 r. w Kansas City w stanie Missouri w USA. Sześć lat wcześniej jego rodzice uciekli z nazistowskich Niemiec. Jego ojciec był kantorem. Gdy Michael miał dwa lata jego rodzina przeniosła się do Bostonu i od tego momentu chłopiec stał się największym fanem drużyny Red Socks.

Gdy miał 10 lat (a jego brat sześć) ojciec zmarł na zawał serca, w wieku zaledwie 42 lat. „Ta tragedia zburzyła emocjonalną stabilność mojej małej dwupokoleniowej rodziny. Trudne życie rodzinne trwało dopóki w wieku 17 lat nie poszedłem na studia” – napisał Rosbash w krótkiej autobiografii, którą przygotował z okazji otrzymania w 2013 r. Shaw Prize, jednej z najważniejszych nagród w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych.

Na uczelnię wybrał prestiżowy California Institute of Technology (Caltech), jak zaznaczył nie tylko ze względu na świetną reputację, ale też ze względu na to, że była oddalona od jego domu o 3 tys. mil. „Byłem trudnym dzieckiem i w pewnym sensie biernym uczniem, ale jakoś zdawałem sobie sprawę, że nowy początek w dobrym miejscu, daleko od domu będzie dla mnie ważny” – wspominał badacz.

Początkowo interesował się matematyką, ale studia licencjackie na Caltechu oraz letnia praktyka w laboratorium słynnego biologa Normana Davidsona sprawiły, że zafascynował się badaniami molekularnymi.

Pracę magisterską z chemii obronił w 1965 r. na California Institute of Technology. Następnie w ramach stypendium Programu Fulbrighta spędził rok w Institut de Biologie Physico-Chimique w Paryżu. W 1970 r. w Massachusetts Institute of Technology uzyskał tytuł doktora z biofizyki. W ramach studiów po doktoracie trzy lata prowadził badania genetyczne na University of Edinburgh (Szkocja). Sam ocenił, że był to wspaniały czas, zarówno z osobistego jak i zawodowego punktu widzenia. W 1974 r. dołączył do kadry Brandeis University w Waltham (stan Massachusetts), z którym jest związany do dziś.

Na tej uczelni Rosbash zaczął prowadzić badania genetyczne dotyczące mechanizmów działania zegara biologicznego, czyli rytmów okołodobowych, u organizmów żywych. W 1984 r. razem z drugim tegorocznym noblistą – współpracownikiem i przyjacielem Jeffem Hallem - sklonowali gen sprawujący kontrolę nad zegarem biologicznym muszki owocowej Drosophila melanogaster. Nadali mu nazwę period (w skrócie per). Dobowe zmiany w poziomie białka, które koduje ten gen, regulują rytm aktywności i snu muszek w okresie ok. 24 godzin.

W 1990 r. badacze zaproponowali mechanizm działania zegara biologicznego, w którym istotną rolę odgrywa aktywność genu per. W kolejnych latach zespół Robasha odkrył m.in. kilka innych genów zaangażowanych w regulację rytmów okołodobowych u muszki owocowej. Za jego wkład w zrozumienie działania zegara biologicznego Królewska Szwedzka Akademia Nauk przyznała mu 2 października 2017 r. Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Podzieli się nią z Jeffem C. Hallem oraz Michaelem W. Youngiem.

Robash jest człowiekiem spełnionym również w życiu prywatnym. W latach 80. XX wieku ożenił się ze swoją studentką Nadją Abovich. Mają dwójkę dzieci: 42-letnią córkę Paulę z pierwszego małżeństwa Nadji oraz 31-letnią córkę o imieniu Tanya. „Te trzy kobiety stały się dla mnie niezbędnym źródłem miłości i stabilności, co dopełnia moje życie zawodowe. Miałem szczęście, że odnalazłem radość zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym” – napisał w swojej autobiografii. (PAP)

autor: Joanna Morga

edytor: Ewelina Krajczyńska

jjj/ ekr/