Ważki żyły już w okresie karbonu, tj. 325 mln lat temu i wtedy dochodziły do gigantycznych rozmiarów. Ich rozpiętość skrzydeł osiągała nawet 75 cm (praważki). Obecnie żyjące ważki mają podobną budowę do przodków, z tą jednak różnicą, że są znacznie mniejsze. Wykład o ważkach, który wygłosił Bohdan Wróblewski (autor wielu ilustracji i znaczków, na których widnieją te owady) można było wysłuchać w siedzibie Polskiej Akademii Nauk, w Jabłonnie.

"Ważki żyją w bardzo różnych środowiskach, tj. w: wodach płynących, strumieniach, a także w stawach i jeziorach. Świetnie hoduje się je nawet w akwarium. Moja wychowanica, którą wyhodowałem w akwarium, tak przyzwyczaiła się do mnie, że prawie z ręki mi jadła. Gdy poruszałem się w lewo i prawo ona również poruszała się w tych kierunkach, ponieważ czuła, że zaraz dostanie coś do przekąszenia " -opowiada Bohdan Wróblewski.

Wszystkie larwy ważek żyją w wodzie słodkiej. W odróżnieniu od pszczół czy motyli, mają rozwój bez poczwarki. Larwy ważek, w zależności od gatunku, żyją w wodzie od kilku tygodni do nawet 7 lat. Zimą zapadają w letarg. W czasie, gdy zaczyna się rozpuszczać lód, uwięzione w nich larwy, zaczynają pływać. Ich życie jako owadów latających jest stosunkowo krótkie. Trwa przeważnie jeden sezon, czyli parę tygodni. Tylko w postaci larwy ważki są w stanie odbudować sobie np. utraconą nogę. Natomiast już jako fruwające zatracają możliwość odbudowywania sobie np. postrzępionych skrzydeł. Jednak bez związku na postać, zarówno dorosłe ważki, jak i larwy są drapieżnikami.

Na świecie jest około 6 tys. gatunków ważek, natomiast w Polsce żyje ich około 70. Mają duże oczy, doskonały wzrok i pole widzenia. "Ich półkoliste oczy pozwalają im obserwować świat na wszystkie strony. Oko u dużych ważek składa się z około 30 tys. soczewek, co jest ogromną liczbą, bo dla porównania małe owady, np. mrówka, ma w oku tylko kilkanaście soczewek" – tłumaczy Wróblewski. Ważki mają 2 pary skrzydeł i machają nimi na przemian, dzięki temu mogą bardzo szybko i zwrotnie latać. Długość ich ciała wynosi w granicach 2 cm (australijska ważka) do 19 cm (środkowoamerykańska) i identyczną do rozmiarów rozpiętość ich skrzydeł. Samice, w porównaniu z samcami, są zwykle mniej intensywnie ubarwione.

"Po kilku tygodniach latania u ważek występuje bardzo intensywne żerowanie (są wyłącznie mięsożerne). Kiedy są dobrze odżywione, rozpoczyna się u nich okres godowy. Samice składają jaja pod wodą lub blisko niej, i często robią to na pływających bądź zanurzonych roślinach. Gdy przebywają w wodzie mają złożone skrzydełka. Znajdują się wtedy około 30 cm pod wodą. Co ciekawe, poszukując terenów lęgowych, ważki odbywają nieprawdopodobnie długie podróże. Mogą przelecieć bez lądowania około 4 tys. km" – informuje Bohdan Wróblewski.

Ważki zaliczają się do podgromady – uskrzydlone. Dzielą się na 3 podrzędy: równoskrzydłe, różnoskrzydłe oraz trzeci – mający skrzydła równoskrzydłych a budowę nie różnoskrzydłych (występują tylko w Japonii). Największą ważką przebywającą w Polsce jest husarz władca. Jest na tyle silna, że może schwytać małą rybkę. Atakuje np. bąki bydlęce, ćmy a nawet napada na inne ważki. Niektóre gatunki ważek, które żyją w Polsce, są chronione: m.in. gadziogłówka żółtonoga; trzepla zielona; miedziopierś górska; miedziopierś północna; szklarnik leśny i zalotka białoczelna, iglica mała; łątka ozdobna czy straszka północna.

O tym jak mogła wyglądać praważka o dużej rozpiętości skrzydeł, miłośnicy malarstwa mogą przekonać się oglądać obraz namalowany przez Józefa Mehoffera „Dziwny ogród”. " Przypuszczamy, że Mehoffer namalował tę dużą ważkę zainspirowany odkryciem największej ważki wykopaliskowej" – wyjaśnia Bohdan Wróblewski.

PAP - Nauka w Polsce, Olga Gajda