„Oglądając filmy przyrodnicze możemy mieć wrażenie, że ryby poruszają się z wielką  łatwością i gracją. Tymczasem życie w wodzie wcale nie jest takie proste. Woda w porównaniu do powietrza jest trudnym środowiskiem życia, bo jest bardziej gęsta. Wystarczy wejść do niej po dłuższej przerwie, a wydaje się nam, że jest +ciężka+. Podobnie jest z rybami” – mówiła dr Szlachciak.

Najszybszymi rybami są mieczniki, które mogą pokonywać wodę z prędkością powyżej 130 km/h, żaglica rozwija prędkości bliskie 100 km/h, z kolei włócznik z prędkością 50 km/h może przepływać cały dzień.

„Nasze ryby nie są mistrzami prędkości, ale bardziej potrzebne jest im długie i wytrwałe pływanie niż krótkie i szybkie” – wyjaśniała dr Szlachciak. Łososie rozwijają prędkość 22 km/h, szczupaki 10 km/h, okonie 4,5 km/h, a sandacze 7 km/h.

Jak mówiła ryby, które pływają bardzo szybko dążą do tego, by ich sylwetka była jak najbardziej zbliżona do kropli wody. Jest to kształt najbardziej opływowy w przyrodzie. „Taki właśnie optymalny kształt mają te ryby, które najszybciej pływają: makrela, tuńczyk, mieczniki i włóczniki” – opisywała uczona.

Z kolei ryby o wydłużonym, „torpedowatym” kształcie i silnie umięśnionym ciele nie pływają szybko, ale należą do bardzo wytrwałych. Przykładem są tu węgorze, które płynąc na tarło muszą pokonywać tysiące kilometrów.

W rozwijaniu określonej prędkości pomagają rybom nielubiane przez nas ości. Są to specyficzne kości, które zwiększają elastyczność ciała i koordynację skurczów rybich mięśni. Ich ilość u różnych gatunków jest bardzo różna. Ryby pływające wolniej mają ich znacznie mniej lub nie mają ich prawie wcale.

Czy można jakoś oszacować wiek ryby? Okazuje się, że mogą być w tym pomocne łuski, które rosną  przez całe życie. „Wraz z ich wzrostem możemy więc obserwować całą historię ryby, zupełnie jak na pniu drzewa, na którym widać pierścienie przyrostów rocznych” – mówiła prelegentka.

Wbrew popularnemu powiedzeniu, ryby mają głos, choć zazwyczaj nie jest on słyszalny dla ludzkiego ucha. Emitują one różnorodne dźwięki, ale usłyszymy je wtedy, kiedy ryba wydobędzie je za pomocą swoich struktur kostnych. Do wydawania głosu służy rybom także pęcherz pławny, który przede wszystkim umożliwia im zmianę głębokości zanurzenia w wodzie.

Czy ryby śpią?. „Sen ryb przejawia się brakiem aktywności ruchowej, ale nie wiąże się ze zmianami w aktywności fal mózgu, dlatego zdaniem niektórych nie należy mówić o śnie, ale jakimś rodzaju drzemki” – wyjaśniała dr Szlachciak.

Ryby aktywne w dzień, w stan drzemki zapadają nocą, a te które prowadzą nocny tryb życia, drzemią w ciągu dnia. Co dzieje się podczas takiego snu? Zmniejsza się częstość oddychania, częstotliwość ruchów płetw, czasem też zmienia ubarwienie. Śpiące ryby tak zmieniają swoje barwy, by zlewać się z tłem i nie rzucać w oczy.

Niektóre gatunki żyjące w tropikach na noc otaczają się specjalną galaretowatą osłonką, która chroni je przed drapieżnikami. Rano tę osłonkę porzucają. Wiele ryb ma swoją sypialnię: w innym miejscu żerują w innym zapadają w sen. „Niektóre chętnie odpoczywają na dnie, inne nieruchomo pośród roślin, jeszcze inne unoszą się w wodzie. Ciekawym przykładem jest sum elektryczny, który śpi na grzbiecie. Do dużych śpiochów należą okonie, które potrzebują kilku chwil by dojść do świadomości i się obudzić. Niektórym do pobudki wystarczy im lekki szelest” – opisywała dr Szlachciak.

Choć często wydaje się nam, że ryby jedynie pływają, to niektóre z nich mogą również latać czy wychodzić na ląd. Ryby latające żyją zazwyczaj w wodach ciepłych, można zobaczyć je np. w Morzu Śródziemnym.

 „Lot jest zazwyczaj przejawem ucieczki przed napastnikiem. Wynurzają się zahaczając na początku płetwą o wodę. Potem rozkładają płetwy by +złapać wiatr w żagle+, na kilka sekund oderwać się od tafli i poszybować. Powtarzając ten proces mogą pokonać nawet znaczne odległości” – wyjaśniała prelegentka.

Wszystkich gatunków ryb jest w umie ponad 28 tysięcy, w Polsce żyje około 85 gatunków. Za największą rybę uznawany jest rekin wielorybi, który może osiągać do 20 metrów długości. Do ryb należy też jeden z najmniejszych kręgowców z rodziny babkowatych. Dorosły samiec „osiąga” ok. 9 mm długości.

PAP – Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska

bsz