Staraniem kieleckiej delegatury IPN przedstawiono czytelnikom album Tomasza Berezy, Marcina Bukały i Michała Kalisza „Wincenty Witos 1874–1945” oraz trzytomowy wybór dokumentów „Stanisław Mikołajczyk w dokumentach aparatu bezpieczeństwa”, pod redakcją Jerzego Bednarka, Janusza Gmitruka, Franciszka Gryciuka, Antoniego Kury i Zbigniewa Nawrockiego.

Album o Witosie liczy prawie 500 fotografii i reprodukcji wycinków prasowych obejmujących całe życie tego polityka. Zawiera także szerokie tło polityczne, zarysowane z myślą o młodym czytelniku.

Jak poinformowali autorzy publikacji, zostały w niej wykorzystane materiały z archiwów krajowych i zagranicznych oraz ze zbiorów prywatnych. Podkreślono, że Witos oparł się próbom nakłaniania go do współpracy z okupantem niemieckim w celu stworzenia rządu kolaboracyjnego. Zaznaczono również, że w 1945 r. prezydium Krajowej Rady Narodowej uczyniło go wiceprezydentem - zastępcą Bolesława Bieruta - bez jego wiedzy i zgody.

Mikołajczyk – kontynuator myśli Witosa, walki o godną przyszłość wsi i niepodległość ojczyzny - jako przywódca opozycji był rozpracowywany przez aparat represyjny PRL. Trzytomowa publikacja IPN ukazuje, jakie były podejmowane przedsięwzięcia wobec niego i innych działaczy PSL - zwłaszcza tych na emigracji - by ich zdyskredytować i skonfliktować. „Władze cały czas obawiały się wpływu osób z demokratycznych i niepodległościowych środowisk na nasze społeczeństwo; groźne było wszystko - kontakty, fundowane stypendia, literatura przemycana do kraju” – mówił prezes IPN.

W powojenne realia PRL wprowadził uczestników spotkania film dokumentalny „Morderstwa polityczne na wsi”. Przybliżył on fakty, dotyczące ponad stu skrytobójczych zabójstw działaczy PSL dokonanych przez funkcjonariuszy UB i MO z inspiracji PPR, zgodnie z tezą Władysława Gomułki z 1945 roku: „Aparat bezpieczeństwa jest ostrym narzędziem demokracji w walce z reakcją”.

Wincenty Witos - rolnik, działacz społeczny, samorządowiec i polityk - od 1895 r. należał do Stronnictwa Ludowego (od 1903 r. Polskiego Stronnictwa Ludowego), a od 1913 r. do PSL-Piast. Był trzykrotnie premierem. W 1930 r. aresztowany z przyczyn politycznych i uwięziony w Brześciu nad Bugiem, został skazany na 1,5 roku więzienia. W 1933 r. wyemigrował do Czechosłowacji. Do kraju powrócił w marcu 1939 roku. W 1941 r. wrócił do rodzinnych Wierzchosławic pozostając do końca okupacji niemieckiej w areszcie domowym. Od sierpnia 1945 r. jako prezes PSL pozostawał w opozycji wobec władz komunistycznych. Zmarł w Krakowie, pochowany został w kaplicy na cmentarzu w Wierzchosławicach.

Stanisław Mikołajczyk (1901-1966) był działaczem PSL "Piast". W czasie II wojny światowej został przewodniczącym emigracyjnej - działającej najpierw we Francji, potem w Anglii - Rady Narodowej, której członkowie reprezentowali główne nurty polityczne przedwojennej Polski. W latach 1940-1943 był wicepremierem, a po śmierci Władysława Sikorskiego premierem rządu polskiego na uchodźstwie; zrezygnował z tej funkcji w 1944 r. W czerwcu 1945 r. został wicepremierem i ministrem rolnictwa w kontrolowanym przez Moskwę rządzie w Warszawie. Po sfałszowanych przez komunistów: referendum w czerwcu 1946 r. i wyborach do Sejmu w styczniu 1947 r., zagrożony aresztowaniem, uciekł z kraju. Na emigracji w USA kierował emigracyjnym PSL. W wolnej Polsce odbył się pogrzeb Stanisława Mikołajczyka w Poznaniu. MCH

PAP - Nauka w Polsce

ls/ jbr/bsz