"Te barwy pojawiły się oficjalnie jako barwy narodowe dopiero w okresie Powstania Listopadowego. Wcześniej używano np. zestawienia koloru granatowego z czerwonym lub granatowego, czerwonego i białego razem" - wyjaśnia Jarosław Pych, kustosz zbiorów sztandarów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Uchwalona 7 lutego 1831 roku ustawa Sejmu Królestwa Polskiego głosiła:"Izba senatorska i poselska po wysłuchaniu wniosków Komisyi Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni łączyć się wszyscy Polacy, postanowiły i stanowią: Artykuł 1. Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym. Artykuł 2. Wszyscy Polacy a mianowicie Wojsko Polskie te kolory nosić mają w miejscu, gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były".

Jak podkreśla Pych, wcześniej pojawiały się te barwy np. podczas obchodów pierwszej rocznicy Ustawy Rządowej z 3 maja 1791 roku. "Panie manifestujące swoje patriotyczne nastawienie pojawiały się na salonach w białych sukniach przepasanych czerwoną szarfą. Panowie zaś występowali z biało-czerwonymi szarfami" - opowiada.

W czasach zaborów - mimo regulującej to uchwały powstańczego Sejmu z 1831 roku - nie było jeszcze utrwalonej tradycji używania polskiej flagi jako flagi biało-czerwonej. Często używano wersji odwrotnej, czyli flagi czerwono-białej.

Zamieszanie w tej mierze pogłębiali zaborcy, zwłaszcza Niemcy i Rosjanie, którzy - dla pozyskania Polaków - na swoich drukach umieszczali, jako "polską", flagę czerwono-białą. Po raz pierwszy na masową skalę flagi biało-czerwone pojawiły się w Warszawie podczas manifestacji patriotycznej odbywającej się pod okupacją niemiecką, 3 maja 1916 roku, w 125. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

Po odzyskaniu niepodległości Sejm ustawą z 1 sierpnia 1919 roku zatwierdził wzór flagi w wersji biało-czerwonej. Ustalone wtedy proporcje szerokości do długości (5:8) obowiązują po dziś dzień. "Inne proporcje, to już nie jest flaga. Mówimy wówczas o barwach" - podkreśla Jarosław Pych.

Jak dodaje, równocześnie funkcjonował znak w postaci czerwonego płata z białym orłem w centrum. Była to chorągiew Rzeczypospolitej. Przysługiwała ona Naczelnikowi Państwa, a następnie Prezydentowi Rzeczypospolitej. W 1927 roku zmieniony został wizerunek orła na tej chorągwi. Dodano okalający flagę wężyk generalski i galony.

Ustawa z 1919 roku wprowadzała też flagę biało-czerwoną z herbem państwa (białym orłem na czerwonym tle) w środku górnego, białego pasa. Utrwaliło się, że na lądzie jest to flaga używana jedynie jako flaga poselstw i konsulatów, na morzu zaś - jako bandera handlowa.

"Przy wywieszaniu naszej flagi w ciągu innych flag musi być zachowana zasada uprzywilejowania własnej flagi narodowej" - zaznacza Pych. "Jeżeli mamy trzy flagi, to polska flaga powinna znajdować się w środku. Kiedy mamy cztery flagi, to flaga polska jest pierwsza z lewej od strony patrzącego. Jeżeli mamy pięć, to flaga polska jest znowu w środku. Natomiast kiedy jest sześć i więcej to flaga polska jest na początku i na końcu szeregu" - tłumaczy.

Kustosz przypomina, że w ciągu wieków zmieniał się odcień czerwonego koloru naszych barw. "Początkowo był to karmazyn. W XIX wieku rozpowszechnił się amarant. Według jednej z hipotez, do barwienia tkanin, z których uszyte miały być mundury armii Księstwa Warszawskiego sprowadzono barwnik z Francji. W połączeniu z podobno żelazistą wodą z Wisły otrzymano amarant. Nie było już czasu ani możliwości na poprawki i mundury zostały uszyte z amarantowej tkaniny" - opowiada Pych.

Po odzyskaniu niepodległości przyjęto odcień karmazynu. W 1927 roku został on zmieniony na cynober. Obowiązywał on do 1980 r. "Dziś odcień czerwieni jest bardzo precyzyjnie określony poprzez tzw. współrzędne trójchromatyczne barw x (0, 570), y (0, 305), Y (16,0) ustalone według wzoru CIELUV" - wyjaśnia ekspert.

Polska flaga nie jest jedyną flagą w Europie wykorzystującą biało-czerwony układ. Taki układ mają flagi Czech, Turyngii, Tyrolu i Górnej Austrii, a ponadto wielu miast w Niemczech. Podobną do naszej flagę, ale w odwrotnym układzie barw (czerwono-białym) mają Indonezja i Monako.

Święto flagi jest obchodzone w wielu państwach świata, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Kanadzie, Finlandii i Szwecji. ESZ

PAP - Nauka w Polsce

agt/ kap/