Pytanie, na które szukano odpowiedzi już przed wojną, ponownie jest tematem dyskusji i sporu.

Przed kilkoma tygodniami obecny dzierżawca dawnego budynku klasztornego otworzył tu hotel i okazało się, że - zgodnie z przypuszczeniami - cela nie będzie się mieściła w jednym z pokoi na piętrze, gdzie w okresie międzywojennym polscy literaci wmurowali marmurową tablicę z inskrypcją w języku łacińskim: "Gustaw zmarł tu 1 listopada 1823 r. Tu narodził się Konrad 1 listopada 1823 r." i gdzie się odbywały słynne Środy Literackie.

Obecnie Cela Konrada będzie się znajdowała w odbudowanym skrzydle, które zostało zniszczone przez Rosjan na początku XIX wieku, łączącym XV-wieczny unicki kościół Przenajświętszej Trójcy z klasztorem.

Dzierżawca budynku Wiktor Czerniuk zapewnia, że badania historyczne i archeologiczne wskazują, że Mickiewicz wraz z innymi filomatami był więziony właśnie w parterowej części, która łączyła kościół z klasztorem.

Podobną opinię wyraża znana litewska konserwator zabytków Grażina Dremaite, która twierdzi, że badania archeologiczne, a także plany klasztoru z 1804 roku wskazują, iż w tym skrzydle była kaplica, w której mógł być więziony Mickiewicz.

Ambasador Polski na Litwie Janusz Skolimowski uważa, że Cela Konrada to miejsce symboliczne, i najważniejsze, że będzie tu muzeum dostępne dla wszystkich.

Zgodnie z porozumieniem polsko-litewskim, Cela Konrada będzie otwarta dla zwiedzających, gdy zostanie przygotowana ekspozycja. Ma ją przygotować warszawskie Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza przy współpracy z wileńskim Muzeum Adama Mickiewicza.

Zdaniem dyrektora wileńskiego muzeum Rimantasa Szalny, Cela Konrada nie zostanie otwarta wcześniej niż na początku przyszłego roku.

Za czasów radzieckich w dawnym klasztorze mieścił się Instytut Inżynierów Budownictwa. Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości klasztor stał się własnością kurii wileńskiej. W 1992 roku w Celi Konrada wznowiono tradycję przedwojennych Śród Literackich. W pierwszej brał udział Czesław Miłosz, który z rąk ówczesnego przewodniczącego litewskiego parlamentu Vytautasa Landsbergisa odebrał honorowe obywatelstwo Litwy. Wkrótce jednak kuria wynajęła piętro z Celą Konrada niemieckiej firmie komputerowej i cela przestała być miejscem publicznym.

W 2003 roku greckokatolicki zakon bazylianów odzyskał część klasztoru z celą i przed dwoma laty wydzierżawił go prywatnym osobom, które odrestaurowały budynek.

Zgodnie z umową powstał tu zespół "U Bazylianów". Na parterze jest klasztor, na kolejnych dwóch piętrach - czterogwiazdkowy hotel.

Będzie tu muzeum Mickiewicza, ma też powstać w przyszłości muzeum kawy, uważa się bowiem, że to bazylianie sprowadzili kawę na Litwę. W planach jest też odtworzenie dawnych ogrodów klasztornych, gdzie przez wieki uprawiano rośliny lecznicze.

PAP - Nauka w Polsce, Aleksandra Akińczo

bsz