W czwartek przypada 475. rocznica śmierci Mikołaja Kopernika, który odkrył, że Ziemia obraca się wokół Słońca, a nie na odwrót, jak wcześniej sądzono.

Twórca teorii heliocentrycznej uczył się w kilku ośrodkach naukowych w Europie. Studiował m.in. w Bolonii i Padwie, jednak jego akademickie początki związane są z Krakowem. Tu, w Uniwersytecie Krakowskim (później upowszechniła się nazwa Akademia Krakowska; dziś – Uniwersytet Jagielloński) Kopernik podjął czteroletnie studia w 1491 r.

Dziś w Collegium Maius UJ znajduje się tzw. Skarbiec Kopernika, który skrywa obiekty przypominające o astronomie. Niektóre eksponaty przybliżają nieznane szerszemu gronu fakty związane z postacią wybitnego uczonego.

Skarbiec Kopernika mieści się w części muzealnej Collegium Maius, funkcjonuje jako wystawa stała i przez cały rok jest dostępny dla zwiedzających.

Dyrektor Muzeum Collegium Maius prof. Krzysztof Stopka powiedział PAP, że niewiele wiadomo o studiach Kopernika w Krakowie. Wiadomo, że rozpoczął je wraz ze swoim bratem Andrzejem w 1491 r., a zakończył w 1495. Mikołaj studiował sztuki wyzwolone (m.in. astronomię), których ukończenie pozwalało rozpocząć studia z zakresu medycyny, prawa, teologii. Po studiach w Krakowie Kopernik kontynuował naukę (studia prawnicze) we Włoszech.

„Wiemy, że Mikołaj Kopernik uiścił pełną opłatę wpisową. Jego brat Andrzej również zapłacił za studia” – opisywał prof. Krzysztof Stopka. Na znajdującej się w Collegium Maius karcie z księgi wpisowej widać podpis Kopernika: „Nicolaus Nicolai de Thuronia” (pol. Mikołaj, syn Mikołaja, z Torunia). Nie ma jednak kwoty, jaką zapłacił Mikołaj. Przy wpisie jego brata widnieje zaś kwota 5 groszy. Zdaniem prof. Stopki możliwe jest, że Kopernik zapłacił 6-7 groszy za wpis na studia.

Dyrektor Muzeum przyznał także, że nie wiadomo, w którym miejscu Mikołaj Kopernik pobierał nauki, ponieważ w czasie, gdy rozpoczynał studia Collegium Maius, najstarszy budynek UJ, spłonął w pożarze. Możliwe, że Kopernik uczył się w sąsiednim budynku - Collegium Minus (dziś siedziba Instytutu Archeologii), ale nie jest to potwierdzone.

W XV w. Uniwersytet Krakowski był jedną z najlepszych uczelni na świecie. „Kopernik bardzo sobie cenił studia w tutejszym uniwersytecie, ponieważ później w słynnym dziele +O obrotach sfer niebieskich+ napisał, że wszystko co osiągnął, zwłaszcza w zakresie astronomii, zawdzięcza uniwersytetowi w Krakowie. Nie wspomniał o innych uczelniach” – podkreślił prof. Krzysztof Stopka.

Nie wiadomo także, kto był mistrzem Kopernika w Krakowie. Przypuszcza się – mówił historyk – że był to astronom i matematyk Wojciech z Brudzewa, w czasie studiów Kopernika nie był on związany z Uniwersytetem Krakowskim; zatem nauki przyszłego astronoma u Wojciecha z Brudzewa mogły mieć charakter prywatny.

Możliwe, że Mikołaj Kopernik podczas studiów korzystał z instrumentów astronomicznych (globus Ziemi, astrolabium, torquetum), które są na wystawie w Collegium Maius. Przyrządy te podarował uniwersytetowi astronom i medyk Marcin Bylica z Olkusza.

„Marcin Bylica z Olkusza był profesorem Uniwersytetu Krakowskiego oraz nadwornym lekarzem króla węgierskiego Macieja Korwina. Pomagał Węgrom założyć konkurencyjny dla Uniwersytetu Krakowskiego uniwersytet, co było źle widziane w Krakowie. Inicjatywa Węgrów nie udała się jednak. Marcin Bylica jako wyraz ekspiacji podarował te instrumenty uczelni krakowskiej” – opowiadał historyk.

Prawdopodobnie w Krakowie Kopernik przyjął święcenia kapłańskie. W 1497 r. został kanonikiem na Warmii. Spory i emocje budzą relacje Kopernika z gosposią Anną Schilling. Zgodnie z przekazami historycznymi usunąć kobietę z domu we Fromborku nakazał Kopernikowi bp warmiński Jan Dantyszek. Anna powróciła do rodzinnego Gdańska.

Wśród ciekawych zbiorów w Collegium Maius jest np. oprawione w ramę zdjęcie Ziemi, wykonane z Księżyca, a podarowane Collegium Maius przez pierwszego człowieka, który stanął na srebrnym globie, Neila Armstronga. Amerykański astronauta ofiarował zdjęcie Collegium Maius podczas wizyty w Krakowie, z okazji 500. urodzin tego, który „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”. Pod fotografią Armstrong napisał dedykację, określającą Kopernika „Gigantem”.

W Skarbcu Kopernika w Krakowie zwiedzający obejrzą także faksymile manuskryptu Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich” (De revolutionibus orbium coelestium). Dzieło to Uniwersytet Jagielloński pozyskał od władz Czechosłowacji w latach 60. w drodze wymiany – Polacy przekazali południowym sąsiadom kilka dzieł znanego czeskiego pedagoga Jana Amosa Komeńskiego.

Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu w 1473 r., zmarł w 1543 we Fromborku. Poza astronomią zajmował się medycyną, prawem, ekonomią oraz pracą administracyjną m.in. zakładając pod Olsztynem kolejne wsie i nadając chłopom ziemie.(PAP)

autor: Beata Kołodziej

bko/ itm/