Do tej pory naukowcy poznali około 11 000 gatunków współcześnie żyjących chruścików (Trichoptera) i zaklasyfikowali je do 62 rodzin. W Polsce odnotowano ponad 260 gatunków, należących do 18 rodzin.

Olsztyńscy naukowcy z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego alarmują, że chruściki zagrożone są wyginięciem i wskazują na konieczność objęcia ich wzmożoną ochroną. Jak podkreślają, tylko połowa zagrożonych gatunków chruścików występuje u nas na obszarach chronionych, zajmujących ponad 23 proc. powierzchni kraju.

WODOLUBNE "MOTYLKI"

Chruściki  to owady, których larwy żyją w stawach, jeziorach, rzekach, strumieniach, torfiankach, gliniankach lub (jak larwy z rodziny Chathamiidae z Nowej Zelandii i Australii) w morzu. Imagines, czyli osobniki dorosłe, bytują natomiast na lądzie. Spotykane nad wodą owady przypominają motyle.

Dorosłe chruściki przypominają motyle (Lepidoptera), gdyż są, podobnie jak one, zaliczane do nadrzędu Amphiesmenoptera, czyli "okrytoskrzydłych". Dojrzałe osobniki odróżnia od motyli brak ssawki oraz łuseczek pokrywających skrzydła. Zamiast nich posiadają jedynie chitynowe włoski.

Niektóre gatunki chruścików są wytrwałymi podróżnikami, choć generalnie lot ich jest słaby i chybotliwy.

Ich aktywność życiowa przypada głównie na zmierzch i noc. W ciągu dnia przebywają one w różnych kryjówkach w pobliżu wody. Na lądzie chruścik żyje jedynie około 8 dni. Długość życia osobników dorosłych wynosi od kilku tygodni do około trzech miesięcy, zależnie od gatunku i siedliska.

Owady te obserwować można od wiosny do późnej jesieni. Część gatunków letnich pojawia się jako imagines między majem, a sierpniem i żyje krótko. Inne przeżywają dłużej. Acrophylax zerberus spotkać można nawet w połowie kwietnia, np. odwiedzając zasypany śniegiem Czarny Staw (1704 m n.p.m.) pod Rysami w Tatrach, kiedy wydostają się na powierzchnię przeszło metrowej lodowej pokrywy poprzez pęknięcia i szczeliny. Kończąc roczną, podwodną fazę swojego cyklu życiowego, owady dopływają na powierzchnię z głębokości nawet 20 metrów.

SPRYTNE LARWY

Pomiędzy płciami osobników chruścika istnieją olbrzymie dysproporcje liczbowe, wynoszące niekiedy nawet 19:1 na korzyść którejś ze stron. Dorosłe samce w celu znalezienia partnerki gromadzą się w pobliżu zbiornika wodnego. Dobrana para opuszcza rój i kopuluje na przybrzeżnych roślinach, co trwa około minuty.

Samica chruścika składa jaja bezpośrednio do wody, zrzucając je na powierzchnię lub schodząc po pędach wodnych roślin pod wodę. Razem z przymocowaniem jaja do odpowiedniego podłoża, na przykład kamienia, proces ten zajmuje samiczce nawet 40 minut. Jaja składane są w galaretowatej masie absorbującej wodę, dzięki czemu zwiększają znacznie swą objętość i przyczepność. W każdej porcji mieści się do 800 jaj. Dalszy rozwój larw wykształconych z jajeczek przebiega również w wodzie.

Larwy niektórych gatunków chruścików wyspecjalizowały się w konstruowaniu wymyślnych oprzędów, służących do podwodnych polowań. Są to rozmaitych kształtów sieci rozpinane pomiędzy wodnymi roślinami lub na kamieniach. Otwory tych tutek, lejków, czy woreczków, skierowane są zawsze pod prąd tak, by wpadał w nie niesiony  wraz z nurtem pokarm.

ZAGADKOWE OWADY

Wyniki badań prowadzonych na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie,  prezentowanych przez Tomasza Majewskiego i Stanisława Czachorowskiego z Katedry Ekologii i Ochrony Środowiska wskazują na to, że spośród 118 istniejących parków krajobrazowych jedynie cztery  posiadają jakiekolwiek dane o występowaniu tych owadów; podobnie jest w rezerwatach (tylko sześć spośród 1201).

Zdaniem olsztyńskich naukowców, konieczna jest kontynuacja badań dotyczących chruścików na obszarach chronionych Polski i wprowadzenie jakichkolwiek form ochrony wobec nich poza obszarami chronionymi.

PAP – Nauka w Polsce, Marta Stankiewicz

reo