Badania neuropsychologiczne przeprowadzono od 1 marca 2001 do 28 lutego 2004 roku, w ramach interdyscyplinarnego projektu „Genetyczne i środowiskowe czynniki długowieczności"koordynowanego przez Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej.

W projekcie prowadzonym przez dr Elżbietę Łuczywek uczestniczyło 20 osób obu płci, w wieku od 100 do 103 lat (u których wykluczono schorzenia układu nerwowego) oraz 40 kobiet i mężczyzn w wieku 62-68 lat, stanowiących grupę odniesienia.

KIEDY MÓZG ZACZYNA SIĘ STARZEĆ?

Proces starzenia mózgu zaczyna się już około 20. roku życia. Odtąd stopniowo maleje liczba neuronów i połączeń między nimi. Proces degeneracji komórek nerwowych jest nieuchronny, ale na szczęście zawsze dysponujemy ogromną rezerwą komórek mózgowych. Tzw. rezerwa mózgowa kompensuje postępującą wraz z upływem czasu utratę komórek nerwowych.

"Postępująca z wiekiem utrata neuronów może być kompensowana przez rozrost dendrytów (drzewkowatych wypustek) sąsiednich neuronów i tworzenie nowych połączeń między nimi" – tłumaczy biorąca udział w pracach prof. dr. hab. Danuta Kądzielawa z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

DOTYCHCZASOWE HIPOTEZY

Naukowcy od dawna próbują rozwikłać zagadkę starzenia się mózgu. Powstało wiele hipotez tłumaczących ten proces.

Według jednej z nich, obie półkule mózgowe starzeją się równomiernie. Inna teoria głosi, że półkula lewa starzeje się wolniej niż prawa, o czym świadczyć ma fakt, że testy sprawdzające zdolności werbalne (czyli zadania „lewopółkulowe”) są przez osoby w podeszłym wieku wykonywane lepiej niż niewerbalne zadania „prawopółkulowe.”

Według innej hipotezy, płaty czołowe starzeją się szybciej niż inne części mózgu. Za tym przemawiałby fakt występowania u starszych osób pewnych zaburzeń charakterystycznych dla tzw. zespołu czołowego, jak na przykład kłopoty z koncentracją lub spowolnienie tempa wypowiedzi.

CO WYKAZAŁY BADANIA?

Wyniki badań przeprowadzonych na polskich stulatkach wskazują na to, że w procesie starzenia najszybciej ulegają zmianom płaty czołowe, które odpowiadają m.in. za planowanie i kontrolę zachowań.

„Podczas testów neuropsychologicznych stulatkowie mieli wyraźnie większe trudności niż sześćdziesięciolatkowie z wykonywaniem zadań wymagających planowania ciągów ruchów i konsekwentnego działania, zgodnego z obowiązującymi w danym teście regułami” – mówi prof. Kądzielawa.

Badania nie dały natomiast jednoznacznej odpowiedzi na pytanie dotyczące różnic w tempie starzenia się półkul mózgowych. „W badaniach znaleźliśmy wiele zindywidualizowanych wariantów funkcjonowania osób badanych, co świadczy o braku jednego wzorca starzenia się tych struktur mózgu" – mówi prof. Kądzielawa.

* * *

Wyniki badań oraz zastosowane w nich metody zostały przedstawione w artykule pt. „Funkcjonowanie poznawcze polskich stulatków z perspektywy neuropsychologii klinicznej” autorstwa dr Elżbiety Łuczywek i prof. Kądzielawy, zamieszczonym w książce pt. „Neuronalny świat umysłu” pod redakcją Krzysztofa Jodzio. Książka została wydana w 2005 w Krakowie w Oficynie Wydawniczej Impuls i jest dostępna w księgarniach.

PAP - Nauka w Polsce, Eliza Kokoszycka

reo