Najczęstszą przyczyną jest nieprawidłowo podwyższone ciśnienie wewnątrz gałki ocznej, ale zdarza się także jaskra z powodu niedokrwienia nerwu wzrokowego. Wraz z postępem choroby ulegają zniszczeniu poszczególne włókna nerwowe i w polu widzenia powstają ubytki. Chory początkowo nie zauważa, że jego pole widzenia się zawęziło - dopóki ubytki nie staną się bardzo wyraźne, co oznacza zniszczenie niemal całego nerwu - mówiła prof. Krystyna Czechowicz- Niżankowska. W ciągu 15-20 lat przy braku leczenia dochodzi do całkowitej ślepoty.

Na świecie choruje na jaskrę kilkadziesiąt milionów ludzi, z czego 7 milionów bezpowrotnie straciło wzrok. W Polsce chorych jest około 800 tysięcy. Wielu nie zdaje sobie sprawy z choroby, ponieważ najczęściej występująca jaskra z tak zwanym otwartym kątem przesączania może przez wiele lat przebiegać bezobjawowo - oczy nie bolą, a ostrość widzenia jest zachowana. Natomiast jaskra z zamkniętym kątem przesączania rozwija się szybko i daje wyraźne objawy - ból, przekrwienie oka i zaburzenia widzenia.

Ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem - po 50-tce jest 5 do 10 razy wyższe niż wcześniej. Jednak jaskra może wystąpić nawet u niemowląt, a w wieku 30-35 lat choruje już około 3,5 procenta populacji. Dlatego potrzebne byłyby powszechne badania przesiewowe młodzieży, na przykład pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego - przekonywał prof. Janusz Czajkowski.

Jaskrze sprzyjają wszelkie choroby naczyń krwionośnych - głównie miażdżyca i podwyższony poziom cholesterolu we krwi. Częściej występuje przy niskim ciśnieniu krwi, długotrwałym stresie i u osób krótkowzrocznych. Skłonność do jaskry jest też dziedziczona. Objawy ostrzegawcze to między innymi bóle głowy i stale zimne dłonie i stopy (co świadczy o zaburzeniach krążenia). Bóle głowy, zamglenie wzroku czy nawracające zapalenie spojówek mogą wskazywać, że coś jest nie w porządku.

W wielu przypadkach jaskrę można wykryć, sprawdzając ciśnienie wewnątrzgałkowe. Ale samo badanie ciśnienia w oku nie wystarczy - istnieje postać jaskry przebiegająca bez podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Znacznie pewniejsze jest badanie dna oka - dzięki niemu można wykryć ewentualne uszkodzenia i kontrolować skuteczność leczenia. Badanie pola widzenia (perymetria) pozwala dokładnie ocenić zakres uszkodzeń, ale do wykrywania wczesnych stadiów jaskry niezbyt się nadaje. Nowe techniki - jak skaningowa tomografia laserowa (HRTII) ocena warstwy włókien nerwowych (GDX VCC) czy koherentna tomografia laserowa (OCT) pozwalają na bardzo precyzyjną ocenę oka - mówiła prof. Maria Niżankowska.

Systematyczne badania wzroku przed 35 rokiem życia powinniśmy mieć wykonywane co 2 lata, a później - co roku. Niestety, polityka Ministerstwa Zdrowia sprawia, że okuliści maja ograniczone możliwości przyjmowania pacjentów w ramach kontraktu, a co za tym idzie oczekiwanie na wizytę ciągnie się miesiącami - mówił prof. Janusz Czajkowski. Prawdziwego badania nie zastąpi wykonane przy okazji dobierania okularów "komputerowe badanie wzroku", które ocenia tylko wady refrakcji. Potrzebne jest kompletne badanie okulistyczne z oceną ciśnienia i dna oka. Jednak niektórzy współpracujący z optykami okuliści rzeczywiście badają dno oka i mierzą ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Im wcześniej uda się rozpoznać jaskrę, tym lepiej dla pacjenta - w większości przypadków wystarczy podawać specjalne leki w formie kropli do oczu, by uratować zagrożony wzrok. U 70 procent młodych osób skuteczna jest specjalna operacja (selektywna trabekuloplastyka laserowa, SLT) - jest to forma leczenia jaskry bez stosowania kropli, a w razie potrzeby można ją wielokrotnie powtarzać. PMW

PAP - Nauka w Polsce

bsz/kol