Vaclav Smil jest naukowcem i nauczycielem akademickim, emerytowanym profesorem kanadyjskiego Uniwersytetu Manitoby, a także autorem książek popularnonaukowych. Polskim czytelnikom jest znany przede wszystkim ze swojej poprzedniej publikacji pt. „Liczby nie kłamią”.

„Obecna książka – będąca owocem prowadzonych przez całe życie prac badawczych i napisana dla szerokiego kręgu odbiorców – stanowi kontynuację moich wieloletnich starań, by zrozumieć podstawowe realia biosfery, historii i stworzonego przez nas świata” – przekonuje autor.

Już we wstępnie podkreśla, że jego celem nie jest stawianie prognoz lub kreślenie scenariuszy przyszłości. „Nie jestem ani pesymistą, ani optymistą. Jako naukowiec staram się po prostu tłumaczyć, jak świat realnie działa, i na tej podstawie będę próbował lepiej uzmysłowić czekające nas w przyszłości ograniczenia i możliwości” – czytamy.

Tematy poruszane w książce odnoszą się do wielu trapiących naszą cywilizację problemów: demograficznych, dotyczących produkcji żywności, zmian klimatu, zanieczyszczenia środowiska, rozwoju energetyki, transportu. Kolejne rozdziały to: (1) Energia. Paliwa i elektryczność; (2) Wytwarzanie żywności. Paliwa kopalne na talerzu; (3) Świat materiałów. Cztery filary nowoczesnej cywilizacji; (4) Globalizacja. Silniki, mikrochipy i nie tylko; (5) Zagrożenia. Od wirusów przez dietę po rozbłyski słoneczne; (6) Środowisko. Jedyna biosfera, jaką mamy.

„Żaden (wątek – przyp.) nie pojawił się w tej książce przypadkowo” – podkreśla Vaclav Smil.

Autor, który podjął się próby wytłumaczenia pewnych zależności w świecie, porządkuje czytelnikowi wiele tematów. Nie podaje wyłącznie suchych faktów i liczb, ale osadza je w kontekście historycznym czy geopolitycznym, prowadząc czytelnika za rękę.

Książka wymaga ciągłego skupienia. W większości dobrze się ją czyta, choć są momenty, w których natłok informacji może przytłoczyć, a autorowi „włącza się” naukowy język i sposób przekazu. Z drugiej strony, odniosłam wrażenie, jakby niektóre tematy były podane powierzchownie, a nawet banalnie.

Ciekawym wątkiem, który przewija się niemal przez całą książkę jest gorący współcześnie temat odejścia od paliw kopalnych. Smil nie kryje tu swojego scyptycyzmu: „Zarówno wysoki udział proporcjonalny, jak i wielka zależności od węgla z kopalin wykluczają możliwość szybkiego zastąpienia go. Nie jest to subiektywna, tendencyjna opinia wynikająca ze słabego rozeznania w globalnym systemie energii, lecz racjonalny wniosek oparty na realiach inżynierskich i ekonomicznych”. Oczywiście swoje zdanie opiera na przywoływanych faktach m.in. podkreślając, że paliwa kopalne mają „bezpośredni i pośredni udział w wytwarzaniu żywności”.

No właśnie, fakty i dokumentacja. Muszę wspomnieć o ogromie przypisów – jest ich ponad 650! To nie tylko odnośniki do publikacji naukowych, dokumentów czy raportów, ale też liczne dopowiedzenia.

„Niniejsza książka zmierza do zmniejszenia deficytu wiedzy. Ma wyjaśnić część fundamentalnych realiów, na których zasadzają się nasze przetrwanie i dobrobyt” – podkreśla Smil. Według mnie, książka spełnia tę obietnicę. To zgrabne kompendium wiedzy o wielu aspektach funkcjonowania współczesnego świata.

Najbardziej w tej książce podobało mi się to, że autor otworzył mi oczy na wiele tematów, zmuszając mnie do przemyślenia, „jak naprawdę działa ten świat”.

Książka Vaclava Smila „Jak naprawdę działa świat. Przewodnik po naszej przyszłości, teraźniejszości i przyszłości” ukazała się nakładem wydawnictwa Insignis.

Agnieszka Kliks-Pudlik